IOKIN ZAITEGIREN BIOGRAFIA. HOGEITA HAMAR URTE

Hogeita hamar urte beteko dira bihar, abenduak 30, 1979an hildako Iokin Zaitegiren biografia aurkeztu nuenetik Arrasateko Udaletxean. Duela zenbait egun, Guatemalatik testu interesgarri bat iritsi zait, Zaitegiren gaineko lizentziatura-tesi bati dagokiona, eta gai horretara aurreragoko beste sarrera batekin itzuliko naizen arren, gaur lerro batzuk eskaini nahi dizkiot biografiaren aurkezpen hari.

Gorriak eta bost ikusi nituen liburua publikatu ahal izateko. Nik neronek hartu nuen argitalpenaren ardura eta erronka ekonomikoa ez zen makala gertatu. Iokinena baino bi urte lehenago idatzi nuen “Sebero Altube” liburua Donostiako Aurrezki Kutxaren Argitalpen Zerbitzuaren eskutik kaleratu zen eta ez nintzen alderdi ekonomikoaz arduratu behar izan. Iokinenak, berriz, buruhauste ugari ekarri zizkidan. Gastuen kopurua garbi neukan lehen unetik. Diru sarrerak, ordea, galdera ikur handia ziren. Eta gauzak okertzen hasi ziren lehen unetik.

Aurkezpenaren mahaia

Liburuaren aurkezpenean luxuzko bi gonbidatuk lagunduko zidaten: Jesus Maria Leizaola, Eusko Jaurlaritzaren Lehendakari ohia, eta Juan San Martin. Leizaola justu bi urte lehenago itzuli zen erbestaldi luzetik, eta aurreneko aldiz zen Arrasatera heltzen zela. Herriko EAJren agintariek adierazi zidatenez, ekitaldia aprobetxatu nahi zuten Leizaolari ongi etorriko keinua egiteko, eta udal plenoen aretora etortzeko abisatu bide zieten afiliatuei. Kalkuluak egiten hasi nintzen, iragarpenen arabera zenbat liburu sal ote nezakeen asmatzeko. Ekitaldiaren bezperan zuzen zuzenean ekarri nituen aleak Usurbileko Izarra moldiztegitik Udaletxera.

Abenduaren azken aurreko eguna haizetsu esnatu zen. Eta orduak aurrera zihoazen heinean gero eta bortitzagoak ziren haize boladak. Arratsaldeko 4´30etan argia joan zen, zeharo,  herri osoan. Eta 6etan herriko kaleetan ez zen piperrik ikusten. Udaletxea ilunpean zegoen eta Ardanza alkateak agindu zuen argindar-sorgailu bat martxan jartzea, behintzat udal plenoen aretoan zerbait ikus genezan. Ayani teknikoari esker bi bonbila piztu ahal izan ziren.

Ardanza alkateari sinatzen ari zaio Leizaola

Iritsi zen San Martin, geroago Leizaola –bere autoarekin galduta gaueko ilunpe itzelean. Eta, aleka, senitarte batzuek ere hartu zuten jarleku, areto hotz eta hutsean. EAJkoek hurrengo baterako utzi bide zuten Leizaolarenganako keinua, eta beste hiritar asko bezala ez ziren euren etxeetatik ateratzera ausartu. Iluntasuna zen nagusi Arrasaten, Udal Pleno Aretoko ipurtargi haien salbuespenarekin.

Matxura erraldoiaren arrazoia ez zigun inortxok argitu. Elektrizitateak biharamunean ere huts egiten segitu zuenez gero, zenbait lantegitan –Unión Cerrajera S.A barne- ateak itxita egon ziren urteko azken egunean. Ustekabeko jai haren aukera aprobetxatu nuen liburuak nire etxeko sotora eramateko. Zaitegik – zegoen tokitik- ez zidan askotxo lagundu bere biografia zabaltzen, behintzat liburuaren aurkezpeneko egunean.

ARTURO GOIKOETXEA, MUSIKO ARRASATEARRA (Bideoa)

Nire adineko arrasatear askok ezagutuko dugun arren, bistaz bederen, gehienontzat zeharo arraroa egingo da Arturo Goikoetxea Uriarte izena. Arrasatearra jaioa bada ere (1946) gazterik atera zen herritik –lehenik ikastera eta behin prestakuntza amaitu ondoren mediku bezala aritzera. Urte mordoa eman du Gasteizko Santiago Hospitalean, neurologia zerbitzu buru bezala.

Duela egun gutxi, Arturori Euskonewserako elkarrizketa zabal bat egiteko aukera izan dut, eta ez nuen berarengana iristea alperrik galdu nahi izan bigarren bat burutzeko. Mediku izateaz gain Goikoetxea musiko bezala ere nabarmendu denez gero horixe zen interesatzen zitzaidan arrasatearraren beste alderdia.

Arturo Goikoetxea piano jole bikaina da. Musikarako zaletasun handiko sendi batean sortua, Arrasateko Musika Bandako zuzendari izandako Justo Munarrizekin ikasi zituen solfeoa eta pianoaren lehen sekretuak, XX.ko berrogeita hamarretan. Baina berak dioenez, Juanito Arzamendi izan zuen maisurik onena eta pianoz dakien guztia Juanitori zor diola azpimarratzen du Arturok.

Arturo bigarrena da eskuinetik

Valladolidera aldatu zen medikuntza egitera eta Gaztelako hiriko Kontserbatorioan musika ikasketekin jarraitu ahal izan zuen. Bertan ari zela proposamen bat egin zioten, musika talde –conjunto- batean jotzeko. Onartu eta martxan jarri: sortu ziren “Los Banzos”, hirurogeietako musika mundutxo hartan izena egitera heldu zena. Zenbait disko grabatu zituzten, eta Arturo zen musika egilea. “Aitortu behar dut, diskoen grabazioetan jo zuen taldekide bakarra izan nintzela, beste instrumentuetarako profesionalak nahiago baitzituzten diskoetxekoek. Egia da, talderik gehienetan gauza bera gertatzen zela” “Los Banzos” Arrasaten aritu ziren 1968ko sanjuanetan, Jai  Zale aretoan, Zaldibar frontoian eta Kasinoan.

Valladoliden ere beste talde bat sortu zuen Goikoetxeak, Ederki Abesbatza, alegia. Kide izan zuen Javier Busto, urte batzuk beranduago Hondarribiko Eskifaia abesbatza sonatuaren zuzendari izango zena. Bartzelonara aldatu zen espezialitatea egitera eta Kataluniako hiriburuan Cármina Koralan aritu zen.

Los Banzos. Arturo eskuinekoa da

Arturok azaltzen duenez, ikasle garaietan, bitxia irudi daitekeen arren, ez zuen inoiz piano propiorik eduki. Horren gabezia saihestuz, instrumentoaren gaineko jabetza irabaztearren pianoko teklak margotzen zituen paper batean eta hori mahai gainean jarrita partituren pentagramak interpretatzen saiatzen zen, etsi gabe. Akats eragingarria izan bide zen instrumentorik eza.

Luis Sagasta eta Juan Arzamendiren bitartez, Arrasate Musikalekin kontaktuan jarri zen hirurogeita hamargarrenetako hamarkadaren amaieran eta hori izan zen lankidetza aberats baten hastapena. “Luis nahastaile positiboa da, eta berak eta Juanitok liatu ninduten Arrasate Musikalaren orkestra harrigarrirako. Arrasateren izena eraman ahal izan genuen toki askotara, publiko zabal baten gozamenerako. Kasu bakarra zen orkestra hura”

Arturo Goikoetxeak hainbat kontzertu eman zituen Arrasateko orkestrarekin, espainiar estatuan eta Europan zehar. Rachmaninov eta Mozart izan ziren, besteak beste, hautatutako musikoak. “Kataluniako Santes Creus monastegian egon ginenean beldurtu egin nintzen, goi-goi mailako interpreteak igarotzen ari baitziren eszenategi eder hartatik. Mozarten piano eta orkestrarako kontzertua jo genuen... Pianoa Bösendorfer bat zen, bikaina. Aurrera atera genuen kontzertua, modu duinean... eta ez gintuzten komisaldegira sartu. Txantxak aparte, uste dut batzuetan gutxiegi baloratzen dugula egiten duguna”

Arturo pianoaren aurrean ikusi eta entzun dutenek diotenez  interprete ona da. “Arrasate oso herri posibilista izan da eta Juanito horretarako aparta zen. Rachmaninov jotzen genuenean... publikoak bai piano jolea zein orkestraren lana baloratzen zuen bere neurrian. Ausartak izan ginen, Arrasate oso herri ausarta izan baita beti” gehitzen du Arturok.

 

Arturok pieza hori jotzen du bideoan

 Arrasateko esperientzia haren ondoren, Goikoetxeak talde berri bat sortu zuen Gasteizko ospitalean, zenbait medikuren lankidetzaz. 


“Musicomio” deitzen zutenak Arturoren konposizioak jotzen zituen musika eta umorea nahastuz, batez ere denbora pasa bezala hartuta interpreteen euren katarsiserako. Egun Gasteizko Samaniego Abesbatza zuzentzen du, arrakasta handiz. Modu berean, piano, bateria eta gitarraz lagundurik ahots-jazza dagien beste talde baten eragilea da.

Arturo Goikoetxearen esanetan, musikak bizitza eramangarriagoa egiten lagundu dio, batez ere aukera eman diolako giza talde desberdinak ezagutzeko.

Elkarrizketaren bideoa ikus daiteke:

http://www.youtube.com/watch?v=7shGK3-oUqA

DOKE ANTZERKI TALDEA: “Gabon Kanta” (BIDEOA)

Aramaioko Antzokian

Bost urte eman dira Doke Antzerki Taldeak “Actto para la Nochebuena” deritzan lana taularatu zuenetik. Aramaion jaiotako Pedro Ignacio de Barrutia arrasatearraren eskutik sortu zen Hego Euskal Herrian –orain arte, behintzat- euskarazko lehen antzezlana. Hori XVIII mendean gertatu zen eta Doke Antzerki Taldeak hainbat eszenategitatik igaro zuen  obra, 2006 eta 2007ko abenduetan, arrakasta handiz.

Gauden data hauetan, obrak eskainitako ataltxo bat ekarri nahi dut gogora. Hain zuzen, “Gabon

Donostiako Antzoki Zaharrean

Kanta” batekin bukatzen du Barrutiak bere obra eta horixe erakutsi nahi dut, dokekideek errepresentatu zuten moduan. Amaya antzokian grabatutako azken eszenak jarri ditut ikusgai bideo batean.

Honela dio “Gabon kanta”-k azken ahapaldian:

Gaur dala gabon gaba, gaur dala gabon, egun egiten jaku Jangoikoa gizon.

Hots begi danbolinak, lutua ken bedi, fiesta dagiogun Infante honeri.

Zerureanik dator gure artera, erratuai bidea erakustera.

Emaitera dator mila barri on, egun egiten jaku Jangoikoa gizon.

Ez da besteren eske, bihotzak bakarrik. Beretzat gura ditu beste bagarik.

Kunplidu egiozu Jaun honi nahia, beroni salerozuz bihotz guztia.

Gaur dala gabon gaba, gaur dala gabon, egun egiten jaku Jangoikoa gizon.

Hots begi danbolinak, lutua ken bedi, fiesta dagiogun Infante honeri.

Sabin Salaberri konposagileak ipini zien musika bertso haiei, eta kanta horrekin amaitzen zen antzezlana.

Arrasateko Amaya Antzokian

Oso musika dotoreak bertsoei indarra eskaintzen die eta aproposa egiten da dantzarako ere. 



Pedro Ignacio de Barrutiak, alde batetik, eta Sabin Salaberrik, bestetik, aukera eskaini digute, Arrasaten kantatzeko eta dantzatzeko sortua izan zena eguneko arrasatearrongana iristarazteko. Ederto legoke, jai hauetan kanta honek sustraiak botako balitu arrasatear lurretan. Badakit Portaloi taldeak bere errepertoriora inkorporatu duela gabon kanta. Tradizio baten hastapenak? Auskalo!

Bideoa: http://www.youtube.com/watch?v=QoFesg2CWko
 


Argazkiak: Ekain Velez de Mendizabal, Javier Usabiaga, Joxefe Diaz de Tuesta

GARAGARTZAKO LAMIAREN LEGENDA

Garagartzako eliza

BABESLEA:http://www.fentmuntanyaiformacio.es

Aurreko batean nioen bezala, Justo Jauregi-Arraburu abadeak Garagartzako  historiari buruzko eskuizkribu interesgarria burutu zuen. Eskuizkribuan Jauregi-Arraburuk Garagartzako zenbait legenda eta ipuin bildu zituen, noizean behin hemen azalduko ditudanak.

Gaurkoan, dena den, Jose Migel Barandiarani eman nahi diot protagonismoa, izan ere ataundarrak, Aranzadi Zientzia Elkartearen Munibe aldizkarian, 1980ko 32. zenbakian, “Euskalerriko Leen-Gizakien eta Ireluen Bizilekuai Buruz Ikasgai eta Esaunda Batzuek” titulupeko ondoko istorioa eman zuen ezagutzera. Ia ziur esan daiteke Barandiaranek Justo Jauregi Arraburu bere ikasleari aditu ziola ipuina.  Hona hemen, beraz, On Jose Migelek publikatu zuen moduan:

“LEZETXIKI, KOBAUNDI.— Auek dira Arrasate-Garagartza-ko Bostate mendi alboan dauden bi arpe. Bata bestearen gainean. Bien artean beste arpetxo bat: Laminen-eskaratza. Leen aroetako aztarna asko agertu ditugu or, batezere lenengo arpean. Emen bizi izan dira gizakiak, Mustier-arotik asita geroztiko aldietan. Garagartza’ko lagunak digutenez, laminen bizilekuak izan omen dira leize oriek. Ara emen zer dion esaunda batek.

 

“Garagartza-Korrione’ko motil gazte batek, Kobaundi-inguruan zijoala, leize atekan neskatilla eder bat ikusi omentzuan eta berarekin itz egin eta beragaz itxutu. Baita biak ezkon--itza elkarri eman ere; baiñan leenik neskatxaren adina motillak asmatzekotan. Motillak bere auzoko andra zaar bati galdetu ea Kobaundi’ko neskatilla ederrak zer adin ote zuan. Andra ori, Kobaundi-aldera juan, eta an, arpe aurrean, atekari atzealdea emanaz, makurtu eta, bere anka bien artetik burua atzeruntz aterata, arpeari begira jarri. Ba-dator ango neskatxa eta, aurrean alako ikusgarria arkitzean, arriturik dio: «nere biziko eun da bost urte auetan ez det olakorik ikusi». Andrea bereala itzuli omentzan Korrione’ra eta motillari esan Kobaundi’n entzun zuana. Orduan neskatillaren adina azaltzen dio motillak berari, ustez eta ala eskontzen al zirala. Baiñan motillaren amak dio semeari: «begira leenik nolako oiñak dituan arpeko neskatilla orrek».

Arpera juan eta motillak ikusten dizkio oiñak neskatxari eta gero amari dio: Kobaundi’ko neskatxaren oiñak aatearenak bezalakoak dira». Orduan amak: «ori ez dek gizakia, lamiña baiño; orrekin ezin ezkontzen al aiz». Motillari bere barruna arrunt belundu omen zitzaion eta gaixotu; baita laster ill ere. Arpeko lamiña Korrione’ra, gaubela egitera, jetxi omentzan eta, intxaurraren azaletik atera zuan maindire batekin bere maitearen soina estali.

Illa elizkizunera eta ehortzera zeramakiela, lamiñak ere lagundu omentzion Garagartza-koelizateraño. Andik bere arpera gero, negar da negar”

 

Argazkiak: Eusebio Iñarra(Garagartzakoa)

tartalorenkobazuloa.blogspot eta euskonews.com

ARAMAIOKO GORULARIAK, 1935ean

Beste behin ere aritu izan naiz espazio honetan, 1935eko irailean Aramaion eraiki zen Tellamendiko gurutzeaz (http://txemax3.blogspot.com/2011/07/tellamendiko-gurutzea-berriro-zutik.html)

Gaurko lerro hauek idazteko bidea argazki batek eman dit, hain zuzen 1935eko irailaren 15ean ateratakoa. Aramaioko gorulariak ditugu, egun hartan Andra Mari baselizan dantza egingo zutenak.

Aramaioko zenbait gaztek – EAJren ingurukoak- Tellamendiko gurutzea jaiki nahi zuten eta 1935ko Abuztuaren 9an idazki bat bidali zuen Jose Mari Azkarraga “Lurgorri”-k Aramaioko Udaletxera, beraren eta beste zenbait auzokideren izenean. Honela zioen: 

            “QUE hemos venido tiempo ha alimentando un deseo que esperamos llevarlo ahora al terreno de la realidad.

            QUE este deseo consiste en la colocación de una Cruz de hierro en la cumbre del monte generalmente denominado “Tellamunte”.

            QUE siendo terreno comunal y, por ende, perteneciente al municipio el que corresponde al lugar en que ha de ir emplazada la mencionada Cruz.

            A V.E suplico se digne conceder la autorización previa para que en ese lugar pueda ser colocada la Cruz a que me refiero, cuyo acto tendrá efectividad el día 25 del actual, desarrollándose con este motivo el siguiente programa:

            9 y media de la mañana: En la ermita de “Andra Mari” misa cantada por elementos de Aramayona.

            11 y cuarto: En “Tellamunte”, bendición de la Cruz, haciendo a continuación el ofrecimiento de la misma un vecino de Aretxabaleta, y contestando el que en estos momentos tiene el honor de dirigirse a V.E.

            1 de la tarde: Banquete en la campa de “Andra Mari”

            4 de la tarde: En el mismo lugar, actuación de los espatadantzaris veteranos de Aramayona y de las “gorularis = hilanderas”.

            A continuación, romería vasca hasta el anochecer.”

Hasieran abuztuaren 25erako pentsatua zegoen inaugurazio ekitaldia, eguraldiarengatik irailaren hamabostera atzeratu behar izan zuten.

Argazkiko gorulariak, ezkerretik: Miren Ormaetxea, Jaione Kortabarria, Begoña Azkarraga, Angelita Nafarrate, Edurne Larrañaga, Kruzita Ayastuy, eta beste biak ez ditut identifikatu ahal izan.

JUSTO JAUREGI-ARRABURU: arrasatear historialari ezezaguna

Justo Jauregi-Arraburu, 1949an

Justo Jauregi-Arraburu Leibar, Arrasateko eliz nagusiko abadea izan zen, XX. mendearen erdialdean. Garagartzako maisu izandako Ziriako Jauregi-Arraburu (1) eta Maria Leibar garagartzarren semea zen, eta Gasteizko Apaizgaitegian egin zituen eliz-ikasketak. Arrasatera aldatu aurretik Aretxabaletako Larrinon egon zen abade.

Garagartzako maisua hil zenean, auzoko etxetik atera behar izan zuen sendiak, maisu berria sartu ahal izateko. Hori ikusita, eta alarguna nora joaterik ez zuenez gero, 1946an Jose Luis Iñarra Arrasateko garaiko erretoreak gotzainari eskatu zion Justo Jauregi-Arraburu bere jaioterrira bidaltzea, amaz kargu egiteko. Hala egin zen eta 1958an hil arte Justo Arrasateko abade laguntzailea izan genuen. Berari zor zaio, besteak beste, Iñarrak ekindako herriko eliz-artxibo ederraren egokitzapena. Iñarra eta Jauregi-Arraburu ikaskideak izan ziren Gasteizko Apaizgaitegian.

Monografikoaren ilustrazioa

Justo Jauregi-Arraburuk eskuizkribu interesgarri bat utzi zigun “Anteiglesia de Garagarza (Mondragón) Datos para una monografía, extractados, principalmente, de su archivo parroquial. 1949” tituluarekin. Arrasateko auzo horretaz inoiz burututako lanik mamitsuentzat har dezakegu.

Justori txikitatik zetorkion ikerketarako grina, bera izan baitzen –artean Apaizgaitegian ikasle zela- Garagartzako koben entramatuaz jabetu zena eta irakaslea zuen  Jose Migel Barandiarani aurkikuntzaren berri eman ziona. Honela idazten du Barandiaranek bere egunerokoan, 1928ko irailaren 23an:

“Día 23, domingo.- En el tren de las 8 h. 40 m. fuí a Mondragón, y de aquí, en el autobús de Aramayona, a Garagarza. En el monte Bostate de este barrio visité las cuevas Kobaundi, Kobatxo y Kobatxiki, en donde ha descubierto yacimientos prehistóricos mi discípulo D. Justo Jáuregui. Fotografié la montaña desde las proximidades de Garagarza, la cueva superior........y el grupo de acompañantes. Estos eran los Srs. Urrutia (párroco de Garagarza), Arrúe (alcalde de Arechabaleta), Aznar (oficinista de la fábrica “Beroa”), Escalera Maidagán, Urtubi (farmacéutico de Arechabaleta), Jáuregui (maestro de Garagarza) y tres hijos de éste (uno de ellos el mencionado Justo) y los dos hermanos Santa Marina (uno de ellos seminarista).

Fuí a comer a la fonda de Santa Agueda. Comí en compañía de los Srs. Arrúe y Aznar. Visité al capellán D. Leonardo de Guridi. Después volví a Garagarza y de aquí, en autobús, bajé a Mondragón. En el tren de las 5’35 volví a Vitoria.

En la iglesia de Garagarza ví un retablo plateresco del siglo XVI con cuadros en que hay relieves que representan escenas conmemorativas de la aparición del arcángel S. Miguel en el monte Gargano”

Barandiaranek eskuz eginiko planoa

Barandiaranek aipatzen duen “Koba Txiki” hori, egun Lezetxikiz ezagutzen dugu.

Urte batzuk geroago, 1934ko ekainean, hain zuzen, hauxe dio ataundarrak: “Exploré la cueva “Lamiñen eskatza” en Garagartza de Mondragón”

Justo Jauregi-Arraburuk honela deskribatzen du “Laminen eskatza” bere lan monografikoan:

“Lleva este nombre, evocador de antiguas leyendas, una pequeña cueva (4 x 2 x 2 m.) situada aproximadamente a media distancia entre “Koba-aundi” y “Koba-txiki” casi a la terminación de la áspera cuesta que une ambas cuevas. Aunque actualmente solo mide 4 m. de largo, lo más probable es que ahondando en la tierra que forma su piso, quedara al descubierto una galería cegada.

Monografikoaren ilustrazioa

El suelo de estas tres cuevas es, en su mayor parte, de tierra vegetal (con abundantes detritus orgánicos) mezclada con arcilla. Encontramos los primeros vestigios del paso del hombre prehistórico por aquellas alturas, a fines de Agosto de 1.928.

Aunque aún se ha trabajado muy poco en su exploración, hemos encontrado los siguientes objetos: pedernales de todos los tamaños y colores –desde el blanco hasta el negro, pasando por el gris, marrón etc) algunos de ellos indudablemente tallados (cuchillos, raspadores, punzones, pequeños “microlitos azilienses”) un punzón de hueso, bastantes trozos de cerámica basta, trozos de cristal de roca, huesos humanos y de distintas especies de animales etc.

... Aunque en “Laminen eskatza” los buscadores de tesoros nos jugaron una mala pasada, revolviendo la tierra y trastornando los estratos en busca del “vil metal”, que según la tradición existe por aquellos contornos, sería interesante continuar las excavaciones que, seguramente, nos podrán ilustrar bastante acerca de nuestros antepasados los garagartzarras prehistóricos”

Argazkia: Justo Jauregi-Arraburu agertzen dena Jauregi-Arraburu sendiak utzia.

---

  (1) Ziriako Jauregi-Arraburu: 1875-08-08 jaioa, Aretxabaletako Aozaratzan; Aita:Tobias, Jauregui-Arraburu Olave; Ama:Maria Josefa Alzola Lizariturri

SEBERO ALTUBE FILOSOFOA

Berrogeita hamabost urte betetzen dira, Sebero Altubek bere obra bati itxura ematen hasi zela. Arrasateko gizon polifazetiko haren alderdirik ezkutuena izango da, ziur aski, gaur lerro hauetara ekarri nahi dudana. Filosofiari dagokiona da. Izan ere, gutxitan gogoratzen da Altubek “La fonction de la douleur” liburuxka argitaratu zuela, nahiko arrakastarekin gainera, hori Frantzian gertatu bazen ere.

Idazki honen titulua pretentzioso samarra bada ere –ez baitakit noraino dei genezakeen filosofo, garaiko filosofia eta klasikoa ederto ezagutzen zuen gizona- egia osoa da Altube aise defendatzen zela zientzia espezialitate horretan ere. Eta horren lekukotasuna ematen digu, argi eta garbi, aipatutako liburu horretan.

Liburuaren tituluak ongi hurbiltzen digu edukiaren nondik norakoa. Altube kezkatuta zegoen, alde batetik naturak sortutako katastrofeengatik, baina batez ere gizadiak berak eragindakoengatik. Naturari ezer gutxi egozterik bada ere, adimentsua den gizakiaren kalte egiteko ahalmenak zeharo tristatzen zuen arrasatearra, testuaren orrialdeetan egoki deskribatzen duen moduan.

Ez da ahaztu behar, Gernikako alkatea izan zela Altube, gerra hasi aitzin. Eta gerratearen kalamitateak –erbesteratze prozesu luzea, barne- bertatik bertara ezagutu zituela. Frantziako Paben bizi izan zen urte luzez eta alemaniarren okupazioa ere pairatu behar izan zuen, isiltasunean. Eta liburuan garatu nahi izan zuen teoriari, batez ere, bi oinarritatik sostengatu zion: oinazea arazo filosofiko eta arazo zientifiko bezala.

Kalte egin ahal izateko gizakiaren gaitasuna aztertu zuen Altubek bere obran, gehien bat europar filosofoen teoriak uztartzen eta alderatzen. Eta kritikatu egiten zuen bere indar osoarekin, XX. mendearen lehen erdian gizadiak gerren bidez eragindako kaltea; hobe, miseria eta zoritxarra han eta hemen erein zuten gizakien jokaera salatu zuen. Eta zioen, pertsonok gai garela edozein bortizkeria eta bortxakeria zuritzeko, baldin eta bortitzarekiko aldeko sentimendua badugu edota, alderantziz, biktimenganako gorrotoak gainezkatzen bagaitu. Horregatik kritiko ageri zen Altube, edozein oinaze sortzen duen kalte induzituaren aurrean.

Euskaltzaindiaren biklera batean, gerra aurretik. Altube goian erdikoa

Altuberen liburuaren irakurketak klabe batzuk eskaintzen ditu historian barreneko planteamendu filosofikoen oinazeari buruzko mezuak ulertzeko. Jakina, aurreko beste inork zehazki asmatu ez zuen bezalatsu, arrasatearra ere teoriaren altzoan geratu zen. Baina horixe du filosofiak, gizadiaren inguruko ezkutu erraldoiei erroetatik eragiteko balio duela, hain zuzen. Galderak egiteko eta kezkak sorrarazteko. Eta Altubek oinarrizko galdera egiten zion bere buruari ikerketaren hastapenean: Gaizkia Oinazea sortzeko bada, zertarako da Oinazea? Zein da Oinazearen Funtzioa?

Altubek ez zuen bere obra idaztean Euskal Herriaren oinazea ahaztu. Euskal bertute eta akatsak azpimarratzen ditu kasu batzuetan. Adibide gisa har ditzakegu Arrasate bere jaioterriari eskainitakoak. Resurrección María de Azkueren lanari buruzko aipu baten harira dio Altubek: “Azkue ta Hanotauxen esaerek ekartzen didate gogora ondokoa: “Solus labor parit virtutem, sola virtus parit honorem” Horixe irakur daiteke Euskal Herri langileko Arrasate oso hiri langileko etxe batean. Herri berdinean ere euskarazko esaera bat entzun daiteke, bere esanahi zorrotzean: Jan ta lan!”

Bere garaiko gizona izan zela kontuan izanda eta sustraiak non zituen ezagututa, ez gaitu harritu behar, doktrina moral, politiko eta sozialerako atera zituen ondorioetan Altubek “askatasuna, berdintasuna eta lana” aldarrikatzeak. “Gizadi osoaren bihotzetan grabatua egon beharko lukeen esaera da” adieraziz amaitu zuen arrasatearrak bere obra.

Liburuaren zehazkizunak: “La fonction de la douleur” par S. de Altube (de l´Académie Basque) /(Sciences de la Nature. Paris. 1958. 119 orrialde) 

Bigarren argazkia: www.euskomedia.org 

UNION CERRAJERA ETA HERIOTZA BATEN KRONIKA

Pabilioetako bat -urtzagintza- Zaldispe aldean, 1975ean

Carlos Gardelek abesten zuen “Volver” tango ospetsuan: “... que veinte años no es nada” Ez nator bat argentinarrarekin, azaltzen nahi denaren araberakoa baita tartearen gaineko sentsazioa eta hogei urte ezer ez... edo dena izan daiteke. Begira, bestela Unión Cerrajera S.Aren kasua.

Azaroan betetzen dira hogei urte orduko Corporación UCEM izen ponpoxeko elkarteak txosten bat publiko egin zuela. Txostena Axel Group deritzanak burutu zuen, Corporación UCEMen enkarguz. Axel Group 1991n bertan sortu zen, Joaquin Tamamesen eskutik. Egun, Tamames jaunari buruz dakiguna honako hauxe da: “Trabajo en Fundación Ananta y como consultor independiente de empresas. Tengo tiempo disponible para participar en consejos de administración y comités estratégicos. Especialidades: Fusiones y adquisiciones, estrategia. Conferenciante sobre tema de valores y espiritualidad" (1)  Julio Caro Barojak esan ohi zuenez, laguntza eske ez da denbora libre larregi dutenengana jo behar, gaitasun gutxiko seinalea baita ezer egin gabe egotea.

Axel Groupen txosteneko aurre aldea

Axel Groupek, beraz, Jesus Lobok presiditzen zuen Corporación UCEMen eskabidea jaso ondoren, lanari ekin zion. Txostenaren 47 orrialdetako irakurketak argi azaltzen duenez, axelkideak ez ziren Arrasatetik azaldu eta ikerketa Loboren zuzeneko agindupean zeuden pertsonek eskainitako informazioarekin osatu zuten. 

Ez noa txosteneko datu zehatz guztiekin irakurlea aspertzera; behintzat, gaurko ekarpen honetan. Agian, besteren batean luzatuko dut informazioa, berrogeita hamar urtez Arrasateko enpresarik enblematikoa izan zenaren heriotza nolakoa izan zen ulertzeko interesgarria dela iruditzen baitzait.

Sarreratxoan honela dio txostenak:  “En el espacio de tres años, Corporación Ucem ha definido adecuadamente un proyecto de conglomerado industrial y de servicios a partir de un balance saneado y bien capitalizado”  

Ikaragarria da, dena den, Axelek zehazten duena: “Para el análisis ha sido utilizada la cuenta de resultados proforma de 1990, así como las estimaciones para 1991” Hau da, inondik ere ez zituzten errealitate beltza adierazten zuten emaitza kontuak eta balantzeak erabili! Jesus Loboren estrategiarekin lerrotuta zeuden legionarioek eskainitako informazio faltsuan oinarritu ziren, beraz, axelkideak.

UCEMen 1991ko enpresen zerrenda

Artean Corporación UCEMek Burtsan kotizatzen zuen eta txostenean halako harribitxia irakur daiteke: “La relativamente pobre evolución bursátil de este grupo es parcialmente debida a su muy escaso conocimiento por parte del mercado, que no ha discernido adecuadamente la separación de los negocios del grupo y la discreta y eficaz enajenación o cierre de las líneas tradicionales deficitarias. Corporación Ucem cumple con las condiciones fundamentales necesarias como para que la cotización tienda a aproximarse gradualmente al valor contable de la compañía”

Goiko laukian ikus daiteke zertan zetzan Corporación UCEMek “bere altxortxat” zeukan inperioa. Roneoren indarra azpimarratzen zen eta haren inguruan pibotatu nahi bide zuten taldea, hori bai, dibertsifikazio zabalarekin: Bulegoetako Ekipamendua, Metalurgia, Aisialdi eta Turismoa, Higiezin-sektorea eta abar.

Ezkerrean sarrailgintzako 

biltegiak 1977an

Txostena egin zen urtean, UCEMen akziodunak 2.200 inguru ziren. Gehiengoa, Hi-Tec Jesus Loboren enpresak (%15´5) eta Jose María Loizagaren Mercapitalek (%22) zeukaten.

Hogei urteren buruan, Tamamesek hitzaldiak ematen ei ditu espiritualtasunari buruz. Eta, ongi dakigun bezala, Unión Cerrajera izan zena guztiz desagertu da. Historia hutsa dugu. Txosten hartatik hogei urte gehiagorik eman ez den arren... eternitatea dirudi, ezta?

Bideo bat jarri dut, Unión Cerrajera S.A zenaren Arrasateko eraikinak lurreratzen hasi zirenekoa. Eusebio Iñarrak grabatu zituen  irudiak. 

http://www.youtube.com/watch?v=Ma8J1EIJtmQ