DOKE ANTZERKI TALDEA: HAMAR URTE

Dena 2002ko bazkari batean hasi zen. 1949an jaiotako kintoen bazkalondoko tertulia goxoan geunden eta Jesus Mari Arzek planteatu zidan Arrasateko historiari buruzko testu bat prestatzea, Goikobalu abesbatzaren hamabosgarren urtemuga ospatzeko. Testua behin musikatuz gero eszenifikatu egin litekeela zioen Jesus Marik. Baiezkoa eman eta lanari ekin nion.

Niri egokitu zitzaidan, beraz, testua idaztea eta horrekin egoki joan litekeen musikaren egilea aurkitzea. Ez nuen zalantzarik izan etaSabin Salaberri aramaioarrarengana jo nuen. Haren adostasuna erdietsita, eszenategi

Obraren esku orria

gainean arituko ziren antzezleen bila ateratzea etorri zen. Goikobaluko abeslariez gain, testuaren dramatizazioa bideratzen arduratuko ziren gizon-emakumeak behar genituen. Eta horrezaz aparte, baita obra bere osotasunean zuzenduko zuena ere. Eta kasu horretan, zuzendari bat hartu beharrean bi lagunekin adostu genuen: Itziar Rosado eta Mikel Irastorza. Ezinbesteko zumeak lortuta, otarra egiteari lotu gintzaizkion.

Amaya antzokian, 2004-06-11

Eta horrela jaio zen “Eskuak elkarri” antzezlana. Arrasateko Amaia antzokian eskaini genuen, 2004ko ekainaren 11, 12 eta 13an. Antzezlanaren helburua, publikoa ongi  pasatzeaz gain, Arrasate eta euskal historiako une garrantzitsu bat jendaurrera aurkeztea zen.

Egun haietan aritu ziren antzezleak honakoak izan ziren: Lur Kabiketa, Kepa Errasti, Mariasun Pagoaga, Imanol Gallego, Jose Eugenio Otaduy, Silbia Solana, Eugenio Etxeberria, Salba Dalmau, Sheila Moreno, Josu Jauregi, Arantza Ezkurra, Marga Merkader, Elena Velez de Mendizabal, Eloi Irazabal, Fernando Ipiña, Aitor Aranburu, Dorita Murgia, Juan Antonio Barriocanal, Karlos Rodriguez, Felisa Viteri, Mikel Lagunilla, Ugutz Usandizaga eta Felix Ayala. Jaio zen Doke Antzerki Taldea (DAT)

 

Obraren esku orria

Eta etenik gabe bigarren proiektuari ekin zion elkarteak, kasu berrian ekoizpen propioarekin. Urtetan bihotzean sartuta neraman arantza atera ahal izan zuen DATari esker: Aramaion munduratu eta Arrasateko eskribau izandako Pedro Ignazio de Barrutiaren obra klasikoarekin ausartuko ginen. Horrela, XVIII. mendeko arrasatear gizartea berreskuratu genuen eszenategietarako eta ur handietara sartzen ari ginela kontzienteak ginelako zuzendaritza sendotzea erabaki genuen. Ordudanik gurekin obra  guztietan egon den Itziar Rekalde hasi zen 2005ean zuzendari lanetan.

Donostiako Antzoki Zaharrean, 2007-12-21

 “Actto para la Noche Buena”  izan da DATaren orain arteko obrarik arranditsuena. Bi urtez aritu ginen -2006 (estreinaldia, Arrasaten abenduaren 16an, Amaia antzokian) eta 2007- eta Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta  Nafarroako zenbait antzokitara eraman genuen, arrakasta handiz. Adibidez, Donostiako Antzoki Zaharrean antzeztu genuen 2007ko abenduaren 21 eta 22an, hain zuzen ere Gipuzkoako hiriburuak mendetan euskal antzerkiaren festa ospatu ohi duen Santo Tomaseko data esanguratsuan.  Ekoizpen bikaina burutu genuen, eta Barrutiaren testuari nik egindako egokitzapenari Sabin Salaberriren musika aproposa aplikatu genion. Oso emaitza ona lortu genuen eta euskal prentsa espezializatuak laudorioak izan zituen DATaren lanarentzat.

Arrasaten, 2006-12-16

Obra horretatik gurekin besteetan ere izandako Fernando Martinez de Eredita  teknikariak maisuki landu zuen eszena jokoa. Musika Arrasateko Shot estudioetan grabatu genuen eta emanaldietan talde laguntzaileak izan genituen Goikobalu abesbatza eta Txikitxu dantza taldea. 

Arrasaten, 2006-12-16

Orduko dokekideak  hauexek izan ziren: Mariasun Pagoaga, Marixabel Arsuaga, Joxe Eugenio Otaduy, Josu Jauregi, Arantza Ezkurra, Marga Merkader, Eugenio Etxebeste, Mikel Ezkurra, Elena Velez de Mendizabal, Mikel Irastorza, Saioa Iturbe, Igor Fernandez, Itziar Rosado, Mikel Dominguez eta Josemari Velez de Mendizabal. Esanda geratu den moduan, Itziar Rekalde izan genuen zuzendaria. Aipamen espeziala ere Eusebio Iñarrarentzat, musikarako tekniko aproposa izan baikenuen berarengan.

ETBrako grabaketa

Azpimarratu behar da ETBk obra grabatu zuela, horretarako Aramaioko Kultura Etxean prestatu genuen emanaldi egoki batekin. Euskal Telebistak zenbait aldiz ipini du ordudanik “Actto para la Noche Buena”ren gaineko gure ekoizpen hura antenan eta taldearentzat oso motibagarria gertatu da, gure lana saritutzat eman baitugu. Era berean, geure kontura bideoz grabatu genuen eta helbide honetan ikus daiteke:

http://www.euskonews.com/0514zbk/gaia51405eu.html

 Hurrengo mailari “Iragana iragan” deitu

Obraren Kartela

genion. Mondragón sortu zeneko 750 urtemuga gogoratu nahian, titulu horretako lana idatzi nuen, 2010ean antzezteko. Bitxia gertatu zen herriko zenbait zirkulutatik DATaren asmoaren aurrean aurkeztutako jarrera eta taldeak garbi ikusi zuen bere ibilbideari tinko eutsi behar ziola, askatasunean eta aurre iritzirik gabe jarduteko.  Umorezko klabean zegoen idatzita eta gizartean ainguratuta egoten diren joera ulertezinak kritikatzen zen obran.

Entsegu batean, Aramaion

Arrasaten 2010-12-18

Arrasaten 2010eko abenduaren 18 eta 19an eskaini genuen lana Arrasaten eta herritik kanpo beste bi antzeztokitan ibili baginen ere, obra hau izan da taldeak gutxien mugitu duena. Itziar Rekalde zuzendaria eta Fernando Martinez de Eredita teknikariarekin batera, Mariasun Pagoaga, Marga Merkader, Josu Jauregi, Elena Velez de Mendizabal, Mikel Irastorza, Itziar Rosado, Arantza Ezkurra, Eugenio Etxebeste, Marixabel Arsuaga, Mikel Dominguez, Saioa Iturbe eta Josemari Velez de Mendizabal dokekideak aritu ginen.

Obraren kartela

Laugarren obrari 2012an etorri zitzaion txanda: “Paradisuko atean” Berriro niri egokitu zitzaidan testua idaztea. Hildako baten mamua da elkarrizketa guztietako ardatz nagusia eta berak eramaten du obran zehar, errautsetako ontziaren aurrean giza norbanako bakoitzak duen jarrerarako lotura. Haienganako alaitasun, kezka, haserre, tristura eta zalantza dira protagonista nagusiak azaltzen dituenak.

Ekintza tanatorio batean garatzen da eta edozein tanatoriotako elkarrizketen modukoak sortzen dira obran. Eta errealitate horretan oinarritzen da obraren indarra. Atal desberdinek euren tonu berezia badute ere, osotasunean ulertu behar da antzezlana. Umorezko kutsua eman zitzaion obrari eszenografiaren bitartez. 

Oñatin, 2013-02-24

Arrasaten, 2012-06-01

Orain arte DATaren obrarik mugituena gertatu da, 2012an eta 2013an aritu izan ginelarik. Kritikak oso ongi tratatu zuen espektakulua eta aurrekoak bezala 

bideoz grabatu genuen. Ikusgai dago, helbide honetan:

http://www.youtube.com/watch?v=fhYPgWPbsyg

Arrasaten, 2012-06-01

Estreinaldia Arrasateko Amaia antzokian izan zen, 2012ko ekainaren lehenean. Ekoizpen berri horretako dokekideak hauexek izan ziren:  Arantza Ezkurrra, Mikel Irastorza, Mariasun Pagoaga, Txirri, Maider Alzelay, Itziar Rosado, Marga Mercader, Dorita Murgia, Mikel Dominguez, Silvia María eta Josemari Velez de Mendizabal. Itziar Rekalde zuzendaria, Fernando Martinez de Eredita teknikaria eta Eusebio Iñarra musika arduraduna izan genituen.

Aipatzekoa da, obra honekin emanaldi berezi bat eskaini genuela 2013ko urtarrilaren 13an Mondraberri egunkari digitalaren alde.

Eta 2014an estreinatzen dugu gure antzezlan

Obraren kartela

berria. “Galderak” titulua eman nion obrak egunero edozein une eta tokitan berez sortzen diren galdera bitxi, arraro eta,  batzuetan, ergelen inguruan garatzen du ardatz nagusia. Nork berak galderen planteamendutik bizitzari eskaintzen dion erantzuna da obraren  haria, galdera- erantzuna binomioen araberako etenik gabeko prozesuan. Doke Antzerki Taldearen orain arteko ibilbideari eutsi nahi izan zaio oraingoan ere eta paradoxetan sartuta, umorezko klabea ahalbidetu zaio antzez-entramatuari.

Oraingo honetako kideak ditugu: Arantza Ezkurrra, Mikel Irastorza, Mariasun Pagoaga, Itziar Rosado, Marga Mercader, Dorita Murgia, Mikel Dominguez eta Josemari Velez de Mendizabal. Beti bezala, Itziar Rekalderen zuzendaritzapean eta Fernando Martinez de Ereditaren tekniko-laguntzarekin. Eta estreinaldia Aramaioko Kultura Etxean da, maiatzaren 31an. 

Aipamen berezi bi egin behar ditut. Lehena Eneritz Tirados, bera izan baita gure ekoizpenean burututako lau obretako kartel-egilea. Eta zer esanik ez, Mari Jose Unzueta gure diruzaina, urte hauetako kontuak txintxo-txintxo koadratzen ahalegindu dena.

Beste esparru batzuk

Kale antzerkian aritu izan dira dokekideak zenbait aldiz, “Ezkontza” obra antzeztu zutelarik 2008an eta 2009an Arrasaten.

Antzerki ikastaroak izan dira DATaren beste ardura, taldekideentzat ez ezik baita teatroaz zerbait ikasi nahi izan duten guztientzat ere. Arrasate eta Aramaion urtero antolatu da tailerren bat,  goi mailako irakaslerekin. 

DATaren lana aintzakotzat hartu da zirkulu espezializatuetan eta haren ondorioz beste esparrutara ere hedatu da gure jardunbidearen emaitza. Horra hor, adibidez, zinea. Mariasun

Mariasun Pagoaga, entsegu batean

Pagoaga kideak bere arte eszenikoa erakutsi du pantaila handi eta txikian ere. Zenbait pelikulatan hartu du esku protagonismo handiarekin.

Errepaso txiki hau amaitu baino lehen, derrigorrez aitatu behar ditugu Arrasate eta Aramaioko Udalak, beraien laguntzarik gabe ez baikenuen egindakoa burutuko. Oinarrizkoak izan dira orain arteko beren laguntzak. Eta gero zerrenda luzea dator, baina modu espezialez hamar urte hauetan gure lanaz arreta ipini duten guztioi luzatu nahi genieke eskerrona.

Esan baligute 2004ko ekainean hamar urte geroago estreinaldi berri baten aurrean egongo ginela, ez genuen sinetsiko.

Informazio gegiago:

 http://dokeantzerkitaldea.blogspot.com.es/

http://dokeantzerkitaldea.blogspot.com.es/

ARRASATEKO SOLATARRAK KUBAN (II/II)

Sola etxea Arrasaten, 1942 inguruan

Aurrekoan Arrasateko Sola sendiak Kuban zeukan adarraren berri eman nuen. Gaurkoan solatarren Kubako negozioen hedapenarekin segituko dut, azaletik bada ere. 

Sola sendiak Arrasaten XX.ean utzitako arrastoaren jatorria Kuban mende bat lehenago lortutako dirutzan kokatu behar da. Eta saga osoaren ordezkari zentrala Arrasaten 1812an jaiotako Francisco Sola Nanclares dugu. Ikus dezagun istorio honen bigarren zatia.

Solatarren – batez ere, aipatutako Francisco Sola Nanclaresen- Kubako abentura eta negozioei buruzko datu interesgarria aurkitu dut Universitat Pompeu Fabrako Martín Rodrigo y Alharilla irakaslearen  “Empresarios en la distancia: con el negocio en Cuba y la vivienda en Cataluña(1830-1880) deritzan lanean.  Bertan, besteak beste, honako hau irakur daiteke: 

Kubako azukre ingenioa

“Hacía años que Francisco de Sola Nanclares se había instalado en Barcelona. Este vizcaíno (sic) fomentó, en 1845, el ingenio Cieneguita, en el partido de Yaguaramas (Cienfuegos), una finca de 1.375 hectáreas con una dotación que, en 1877, era de 80 esclavos y 20 coolíes chinos además de 50 hombres «alquilados y libres». Al instalarse en España dejó a su hijo, Fermín de Sola Iradi, al frente de la finca, en Cienfuegos, mientras él, en Barcelona, recibía cómodamente parte de los rendimientos que ésta producía”

Martín Rodrigo y Alharillak berak, beste ikerketa lan batean – “Los amargos beneficios del dulce. Azúcar, Cuba y deuda ecológica” (Anuario Estudios Americanos. Enero-junio 2006)-  honakoa idatzi zuen:

“Francisco de Sola Nanclares. Abogado de formación, ejerció su profesión en Cienfuegos. Al constituirse, en julio de 1841, el primer Colegio de Abogados de Cienfuegos y Santa Clara, Sola ostentó el cargo de Segundo Diputado del mismo. En Cienfuegos pudo asimismo ahorrar el capital suficiente con el que comprar, en diciembre de 1845, un ingenio en el partido de Yaguaramas (cercano a la finca Simpatía, de los Goytisolo) al que denominó Cieneguita y que llegaría a sumar más de 1.300 hectáreas de terreno. Francisco de Sola llegaría además a desarrollar una intensa vida pública en la isla. Alcalde ordinario de Cienfuegos en diferentes años, como en 1859 y en 1864, Sola actuó como portavoz y como candidato frustrado de los sectores más integristas de Cienfuegos en las elecciones a la Junta de Información de 1866”

Pompeu i Fabra Unibertsitateko Martín Rodrigo irakasleak  “Los Goytisolo. De hacendados en Cienfuegos a inversores en Barcelona.  Revista de Historia Industrial. nº 23-2003” aldizkarian idatzi zuen:

Azukre ingenioa Kuban

“Una de las familias de Barcelona con una relación más estrecha con los Goytisolo era la de Francisco Sola. No en vano, el día de año nuevo de 1876, Estanisláa Goytisolo y sus hijos acudieron a comer a la residencia de los Sola, y éstos les devolvieron la visita para la Epifanía. Tres años antes, en enero de 1873, Agustín Goytisolo había otorgado poderes en favor de Francisco Sola para que, en su ausencia, administrase sus bienes en Barcelona; además, el propio Francisco se había encargado de vigilar la educación del pequeño Antonio Goytisolo Digat, antes de que sus padres se estableciesen en Cataluña. Es harto probable que Francisco Sola fuese el propietario del ingenio Cieneguita, una finca de 90 caballerías –con una dotación que en 1877 alcanzaba los 80 esclavos y 20 culíes chinos más 50 alquilados y libres– sita en el partido de Yaguaramas, también en la jurisdicción de Cienfuegos. Respecto a esa finca, Fabián Goytisolo anunciaba a su hermano en marzo de 1882: «Te daré también la noticia de que el Ingenio Cieneguita de Dn. Francisco de Sola pone tacho»; o sea, que su propietario había decidido invertir en su hacienda, hasta conseguir transformarla en un moderno central azucarero, a pesar de que hacía más de 12 años que residía lejos de la isla.

Una de las compañías de Nueva York que mantenían una estrecha relación comercial tanto con Campo, Plana y Cía como, directamente, con los Goytisolo era la de Sola Brothers, participada al parecer por los hermanos Francisco Fabián (residente en Nueva York) y Leopoldo (vecino de La Habana) Sola e Iradi, hijos ambos de Francisco Sola; y primos, posiblemente, de Miguel Plana Iradi (el primer yerno de Agustín Goytisolo). Años después, cuando –tras el fallecimiento del viejo Agustín– la familia Goytisolo se vio obligada a constituir una compañía para gestionar sus haciendas en Cuba, la sociedad Ferrocarriles y Centrales reunidos de San Agustín y Lequeitio, el abogado habanero y político autonomista Leopoldo Sola Iradi fue el único miembro del Consejo de Administración que no formaba parte de la familia Goytisolo…”

Sola etxea eta terrenoak, 1942an

Sola-Iradi sendiak bere adarrak hedatu zituen Kubako gizartean, negozioetan, administrazio publikoan eta lanbide liberaletan. Agian ospetsuena José Sixto de Sola Bobadilla (1888- 1916) izan zen, kazetari eta legegizona, errepublikazale kubatar amorratua, “Cuba Contemporánea”  aldizkariaren sortzailea. Leopoldo Sola Iradiren semea zen; beraz, Francisco Sola Nanclaresen biloba. Jose Sixto, zortzi urterekin, Arrasatera ekarri zuten (1) aitona-amonaren etxera – ordurako aitona hila zen-  berezko bere osasun makaletik Europako medikuekin suspertuko ote zen esperantzan. 

Sola etxea, erdian

 

Gauza jakina da Arrasateko San Juan auzoari “Sola” deituraz ere ezagutu diogula, XX. mendearen laugarren hamarkadan terreno horietan etxadi berria eraikitzea erabaki zenetik. Solatarrena zen lur saila eta bertan jasotako etxe-jauregia. Horren guztiaren jatorrian Francisco Sola Nanclaresi zegoen. Arrasateko pertsonaia hau Bartzelonan hil zen, 1890ean, 77 urterekin. Horren heriotzaren ostean Arrasateko ondasunak Eugenio Gorosabel suhiari pasatu ziren.

Argazkiak: JMVM, Carmelo Letona, Jose Mari Uranga, wikipedia

(1)   “Cuba Contemporánea. Año IV. Tomo X. Habana, marzo 1916. Nº 3 AÑO IV Tomo X. Habana, marzo de 1916. Núm. 3. Carlos Velasco.