HOTS BEGI DANBOLINAK: ZIGARROLA

martxoa 08, 2023

ZIGARROLA - MUSAKOLA

Musakola eta Zigarrola, kontzeptu berdinaren adierazleak al dira? Ni baiezkotan nago, nahiz eta suposamenduen munduan denek balio duten modu bertsuan. Zigarrolari buruz aspaldi idatzi nuen eta ez noa berriz ere errepikatzera, nahiz eta gogoratu behar den zearr-ola-ren eratorria dela, argi eta garbi, hau da erreka ondoko ola handia.

Musakola, berriz, nire uste apalean masuka hitzaren eratorria da. Masuka-ola-tik samur asko ondoriozta daiteke Musakola. Masukera, berez, beste ola mota bat da, agian txikiagoa zerraola baino, baina burdina modu industrialean ekoizten zuena, lehen fase batean. Jose Antonio Azpiazu ikerlearen “El acero de Mondragón en la época de Garibay” liburuan dioenez, “Las instalaciones que reducían el mineral de hierro y obtenían raya se llamaban en Mondragón “masuqueras” Eta gehitzen du, herrian bazirela horietako lau, eta auzoko hurbilena Legarrekoa zela. Izango al zen lehen besteren bat auzoan? Zeharrolaren tokian XIII. gizaldiaren inguruan masuka-olarik izan al zen? Orain arte, erantzunik gabeko galderak dira.

Baina zer zen masuka?

Arrasate 1260an Mondragon bihurtu eta handik bi urtetara, Alfontso X.ak beste dokumentu bat sinatu zuen (goikoa), adieraziz: “Por fazer bien e merçed al conçeio de Mondragón, quítoles aquella emienda que me solien dar de las massucas del fierro por cada Pascua, que me las non den” Masuka burdinezko barra al da? Horixe ondoriozta daiteke, ene ustez, aurreko dokumentu zaharretik, Musakola eta Zigarrola izendapenen euskarri idatzietara heldu aurretik.

Izan ere, historia idatzian Zigarrola eta Musakola agertzen zaizkigu, izendapen desberdinekin. Jose Luis Ormaetxearen “Arrasateko Toponimia” liburuan, 1452ra igo gaitezke eta bertan Pedro de Çihorrola pertsonaia daukagu. Ordutik, deitura Çigorrola (errota), Çiorrola, Sigorrola, Zigorrola izendepenetatik igaro da.

Musakolaren lehen agerpena, berriz, 1461ekoa da, Musacola eta hitzaren ordudaniko eratorriak ez dira hain desberdinak izan.

Jakina, bataren eta bestearen ahozko hizkuntza-ibilbideak XV.ean baino lehenago hasi ziren eta biek, lehen erregistro idatzietara heldu aurretik, aldatuak zituzten jatorriko izendapenak.

Eta sarreratxo honen ostean, azken urteotan Zigarrola-Musakolari buruz idatzi dudanerako topalekua egingo dut. Aurrerantzean argitaratuko dudana ere hementxe islatuko da.

ZIGARROLA ETA MUSAKOLA NIRE IDAZKIETAN

Etorkizuna etorkizun blogean

ZIGARROLA IZENA NONDIK?

http://txemax.blogspot.com/2011/01/normal-0-21-zigarrola-izena-nondik-ote.html

Hots begi danbolinak blogean

SAN ISIDRO JAIAK: 2023an EHUN URTE

https://txemax3.blogspot.com/2019/03/san-isidro-jaiak-2023an-ehun-urte.html

SAN ISIDROREN HIMNOA

https://txemax3.blogspot.com/2016/05/arrasateko-san-isidroren-himnoa.html

MUSAKOLAKO ITURRIAK

https://txemax3.blogspot.com/2022/05/musakolako-iturriak-1980.html

ZELETA BASERRIKO ERAILKETA