Arrasateko futbolaren historia txikian badira zenbait
barne historia eta kirol modalitate horren bilakaera gradu zehatzean ulertzeko
gogoan eduki beharko lirateke, nahiz eta gehienetan ihes egingo duten,
ziurrenik herritar gehienontzat bat ere axolarik izan ez dutelako. Egia esan, iragan
denboraren ikuspegitik aztertuta ia-ia ahaztuta geratu dira gorabehera asko,
baina iruditzen zait pelikula osoko fotograma batzuk berreskuratzea
interesgarria gerta daitekeela. Eta futbolaren historiari buruz apurtxo bat idaztea
erabaki nuenean gaur dakardan istorioa ere osagai garrantzitsua zela pentsatu
nuen. Ez noa ezer asmatzera, izan ere ondoko datu gehien-gehienak idatzita
daude. Horrek ez du esan nahi, inolaz ere, egia hutsa denik, finean egia aurpegi
askotakoa baita, nork begiratzen dionaren araberakoa.
Juventud Deportiva de Mondragón elkarteak
1963an publikatutako memoria-txosten batean oinarritu naiz gaurkoa idazteko.
Txosten haren sarrerak zalantzarako zirrikitua uzten zuen irekita, ez
baitzegoen oso garbi zein zen txosten egileen benetako asmoa, batez ere “No llevamos ningún ánimo polémico”
esaeraren atzean zetorrena zertara zetorren galdegai geratzen baitzen. Baina
noan txostenaren laburpeen txiki batekin.
Juventud Deportiva de Mondragón (JDM) 1941ean
jaio zen, gizarte garapenaren atzetik zebiltzan herriko gazte batzuen eskutik.
Ez zen soilik kirol ariketa bultzatu zituena, baina izatez – eta gazteen artean
normaltzat har daitekeen moduan- kirol praktikak, eta batez ere futbolak,
protagonismo handia hartu zuen hasieratik.
Idatzi nuen aurreko batean, gerra osteko
gizarte giroa ez zela oso samurra Arrasaten eta zauri ireki gordinak nabaritzen
ziren herritarrengan. Arrasateko kirol suspertze lanetan Jose Mari Urangak
burutu ahalegin eta ekimenaz aritu nintzen beste behin – Unión Deportiva
Mondragón sorraraziz, eta haren deskribapena nahikoa da mundrautarren arteko harreman zailari buruzko ideia zehatza
egiteko. Baina urtean aurrera zihoazen eta normaltasuna heltzen ari zen
kaleetara… Teorian, behintzat. Uranga herriko luistarren lehendakaritzatik
garatu zuen bere lana, eta 1940ko uztailean utzi zion Unión Deportiva
Mondragonen lehendakari izateari.
Gertatu zen, eta Jose Mariren erabakiarekin
zerikusi izango zuelakoan nago- 1940ko maiatzaren 10ean hogei gaztek Ekintza Katolikoaren
Gazte Elkartea sortu zutela, Rafael Amozarrain lehendakari hautatuz.
Helburuetariko bat, kirol praktika areagotzea zen. Hori dela eta, 1941eko
ekainaren lehenean, JDM elkartearen lehen ekintza izan zen, modu ofizialean. Egun
hartan, Maalako futbol zelaian, Ekintza Katolikoaren Gazte Elkartearen sail
autonomo bezala aurkeztu zen JDM, artean Juventud Deportiva de Acción
Católica. Lehendakaria Jose Aiala izango zen. Berarekin zuzendaritzan,
Alvaro Oregi, Luis Aretxaga, Jose Egidazu, Pako Azpiazu, Eugenio Balzategi,
Imanol Arizaga eta Bizente Sagasta zeuden.
 |
| Jose Aiala |
Esan behar da Jose Mari Urangaren zuzendaritza
batzordean egon zela Aiala, baina 1939-40 amaitzear zegoela dimisioa azaldu
zuen, arrazoi bitxi batengatik. Denboraldian jokalarien artean agindutako
primak amaiera osteko afari batean inbertitzea zegoen adostuta. Baina hilabete
bat falta zela, hiru futbolarik espainiar armadara joateko deia jaso zuten,
hain zuzen ere gerran abertzaleekin borrokatu zirenak: Ramon Aranbarri, Roman
Fernandez eta Benito Etxebarria. Orduan, jokalari guztiak afarian egon ahal
izateko, zuzendaritzak hura aurreratzea erabaki zuen. Jose Aialak ezetza eman
zuen eta ondorioz zuzendaritzan egoteari utzi zion.
Baina itzul gaitezen 1941eko ekainaren
lehenera. Egun hartako kirol egitarauan honakoa iragarri zen: atletismo
erakuspena, Gipuzkoako zenbait herritako atletekin. Arrasateko Rafael Agirre
eta Maria Luisa Atekak prestatutako Euskal Dantza Talde Mistoaren erakuspena.
Eta azkenik, futbol partidua. Aurrez aurre, Gasteizko hamaika jokalari eta
Juventud Deportivakoak. Beraz, lehen aldiz izen horrekin aritzen zela. Diodan,
gasteiztarrak Angel Sukiak - artean Gasteizko Apaiztegiko agintarietako bat,
eta urtetara kardenala izango zena- hautatu zituela. Suposatzen dut, beraz,
futbolariak apaizgaiak izango zirela.
JDM sailetan egituratu zen: dantza, antzerkia,
areto kirolak, futbol, pilota, atletismo, mendirako zaletasuna, uda txangoak
eta abar, bakoitza bere arduradunekin. Finantzazio bide bezala, tonbola,
zozketa eta kiniela batzordeak osatu ziren. Maalako zelaiaren jabeekin sinatu
zuen hura erabili ahal izateko kontratua, 425 pezeta urteko, baina 1943an
terrenoa Elmari saldu zioten eta JDMk beste toki baterako urratsak eman behar
izan zituen. Aurrenik, Osiñako landan egokitu zen futbol zelaia, probisionalki.
Eta aukera desberdinak aztertu ondoren, azkenik Uribarri auzoko Uribar Zubi
baserriaren ondoko Iturripera jo zen, 16.000 metro karratuko lautadatxoa
zeukana.
Juventud Deportiva de Acción Católica zen futbol taldearen zamari eusten ziona eta
ekonomikoki defizitarioa zen: 1944an, 13.000 pezetako galera eman zuen.
Uribarriko terrenoak eta egokitzapenerako gastuak 194.286 pezetaraino heltzen
ziren eta JDAC-ek Gipuzkoako Aurrezko Kutxara eta Banco Guipuzcoanora jo zuen,
maileguaren eske. Bankua prest agertu zen 90.000 pezeta hipotekarik gabe
uzteko, baldin eta herriko enpresa batzuek bermea eskaintzen bazuten. Horrezaz
gain, maileguak %4ko interesa izango zuen. Eta betiko enpresek aurrerako
urratsa eman zuten. Honela banatu zen maileguaren bermea: Unión Cerrajera (%
50) Elma (% 20) Asam (% 8´5) La Industrial Mondragonesa (% 8´5) ABC (% 5) MCM
(% 5) Altuna, Garay y Cia (% 3)
 |
| Iturripe zelaia egokitzen, 1945eko maiatza |
Goi mailako dirutan sartuta, Ekintza
Katolikoaren baitan planteatu zen kirol elkarteri nortasun juridiko berezia ematea
eta horrela jaioko zen Juventud Deportiva de Mondragón, katolikotasunaren gaineko izenondoa kenduz. Estatutuak
Ignazio Goikoetxea Arrasateko legegizonak erredaktatu zituen eta Ekintza
Katolikoaren zentroan 1944ko apirilaren
10ean onartu ziren. Urte hartako irailaren 12an JDM-en sortze batzarra burutu
zen. Zuzendaritza Batzordea honela geratu zen: lehendakaria, Jose Aiala;
lehendakari ordea, Bizente Sagasta; idazkaria, Luis Aretxaga; diruzaina, Enrike
Landaluze; bokalak, Luzio Berezibar, Jose Luis Urzelay eta Jabier Aranzabal;
kontsiliario, Jose Maria Arizmendiarrieta.
Iturripeko zelaiaren inaugurazioa 1945eko
ekainaren 24an izan zen, Artziprestazgoko Kongresu Eukaristikoaren amaiera
bezala. Ordurako, zelai berriaren kostua 217.000 pezetakoa zen. Argitu behar
da, terreno haiek erosi zirenean Iturripeko hegoaldean gorde zela zati bat
Eskola Profesionalaren etorkizuneko hedapenerako. Eta horren gainean Rikardo
Olaran arkitektoak 1947an Eskola Profesional Berriaren aurreproiektua prestatu
zuen. Handik gutxira, Eskola Profesional Berriaren Promoziorako Plana eta
JDM-en Kirol Instalakuntzen Plana bateratu egin zituzten eta Iturripeko
terrenoak expropiatu egin ziren Eskola eraiki ahal izateko. Iturripe berria
Eskolaren inguruan egingo zen.
 |
| Iturriperen inaugurazioa, 1945eko ekainaren 24 |
Bien bitartean JDM-en ekintza, batez ere,
futbolaren barruan ematen zen. Gaurko nire ekarpen hau idazteko oinarritzat
hartu dudan memoria-txostena oso gogorra da JDM-en baitan eramandako
kudeaketari dagokionez. Begira zer dakarren zati batean:
“Será
preciso que reconozcamos que también a nosotros nos alcanzó el contagio
peninsular de la “futbolitis” Hemos conocido crisis de directivos realmente
lamentables, hasta el punto de resultar difícil la caza de presidente por las
dificultades económicas antes aludidas, o también situaciones inexplicables de
directivos que asumieron los cargos considerándose portavoces de intereses
imaginarios, con actitudes de intransigencia o cerrazón dignas de mejores
causas”
Edota beste hau ere, argigarria, guztiz,
elkartean bizi ari zen giroa azaltzen duena:
 |
| Rafael Amozarrain |
Baina, nik uste dut, arazoa ez zegoen bakarrik
alde ekonomikoan. Ordurako – 1963an JDMk ondasun ugari zituen, besteak beste
1947an erositako Gurea zinea. Zertara
zetorren, bestela, memoria-txostenean irakurtzen zen beste hau?
“Hay alguien en Mondragón que en buena ley
pueda tener celos por la ayuda mutua que pudieran prestarse estas dos
instituciones la Escuela y Juventud Deportiva,… ¿Hay alguna incompatibilidad…?
¿Es que el porvenir de nuestro pueblo y de nuestros jóvenes no requiere de esta
acción paralela o complementaria?...
Se han hecho a lo largo de 18 años tres
ediciones de los estatutos… Se pueden reclamar derechos inexistentes cuando los
socios de número que de ello presumen podrían informarse debidamente mediante
la lectura de unas pocas páginas… Tal vez, si hubieran podido disponer de
algunos falsos estatutos cabría hablar de la existencia de buena fe en estas
reacciones. Pero o no han leído ningún estatuto o si lo han leído no han podido
menos de ver bien claras las cosas”
 |
| Jose Martinez de Ubago |
Eta 1963an JDM-ek berak deitzen duen
Hirugarren Etapari eman zitzaion hasiera. Aipatu memoria-txostenean zioten
bezala, aurrekoak baino aberatsagoa izatea espero zuten, batez ere, kirol
praktikari zegokionez. Ondorioz, futbol saileko zuzendaritza batzordeak
–Agustin Maidagan buru- dimisioa azaldu
zuen eta Rafael Amozarrainek eskuratu zuen JDMen lema. Baina 1965-66
denboraldian JDM-en futbol saileko bazkideek uko egin zioten bertan
jarraitzeari eta futbol elkarte berri bat sortu zuten: Mondragón Club de
Fútbol. Presidentea, Jose Martinez de Ubago izango zen.
Argazkiak: JMVM
ARRASATEKO FUTBOLARI BURUZ GEHGIAGO
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina