azaroa 24, 2011

JUSTO JAUREGI-ARRABURU: arrasatear historialari ezezaguna

Justo Jauregi-Arraburu, 1949an
Justo Jauregi-Arraburu Leibar, Arrasateko eliz nagusiko abadea izan zen, XX. mendearen erdialdean. Garagartzako maisu izandako Ziriako Jauregi-Arraburu (1) eta Maria Leibar garagartzarren semea zen, eta Gasteizko Apaizgaitegian egin zituen eliz-ikasketak. Arrasatera aldatu aurretik Aretxabaletako Larrinon egon zen abade.

Garagartzako maisua hil zenean, auzoko etxetik atera behar izan zuen sendiak, maisu berria sartu ahal izateko. Hori ikusita, eta alarguna nora joaterik ez zuenez gero, 1946an Jose Luis Iñarra Arrasateko garaiko erretoreak gotzainari eskatu zion Justo Jauregi-Arraburu bere jaioterrira bidaltzea, amaz kargu egiteko. Hala egin zen eta 1958an hil arte Justo Arrasateko abade laguntzailea izan genuen. Berari zor zaio, besteak beste, Iñarrak ekindako herriko eliz-artxibo ederraren egokitzapena. Iñarra eta Jauregi-Arraburu ikaskideak izan ziren Gasteizko Apaizgaitegian.

Monografikoaren ilustrazioa
Justo Jauregi-Arraburuk eskuizkribu interesgarri bat utzi zigun “Anteiglesia de Garagarza (Mondragón) Datos para una monografía, extractados, principalmente, de su archivo parroquial. 1949” tituluarekin. Arrasateko auzo horretaz inoiz burututako lanik mamitsuentzat har dezakegu.

Justori txikitatik zetorkion ikerketarako grina, bera izan baitzen –artean Apaizgaitegian ikasle zela- Garagartzako koben entramatuaz jabetu zena eta irakaslea zuen  Jose Migel Barandiarani aurkikuntzaren berri eman ziona. Honela idazten du Barandiaranek bere egunerokoan, 1928ko irailaren 23an:

“Día 23, domingo.- En el tren de las 8 h. 40 m. fuí a Mondragón, y de aquí, en el autobús de Aramayona, a Garagarza. En el monte Bostate de este barrio visité las cuevas Kobaundi, Kobatxo y Kobatxiki, en donde ha descubierto yacimientos prehistóricos mi discípulo D. Justo Jáuregui. Fotografié la montaña desde las proximidades de Garagarza, la cueva superior........y el grupo de acompañantes. Estos eran los Srs. Urrutia (párroco de Garagarza), Arrúe (alcalde de Arechabaleta), Aznar (oficinista de la fábrica “Beroa”), Escalera Maidagán, Urtubi (farmacéutico de Arechabaleta), Jáuregui (maestro de Garagarza) y tres hijos de éste (uno de ellos el mencionado Justo) y los dos hermanos Santa Marina (uno de ellos seminarista).

Fuí a comer a la fonda de Santa Agueda. Comí en compañía de los Srs. Arrúe y Aznar. Visité al capellán D. Leonardo de Guridi. Después volví a Garagarza y de aquí, en autobús, bajé a Mondragón. En el tren de las 5’35 volví a Vitoria.

En la iglesia de Garagarza ví un retablo plateresco del siglo XVI con cuadros en que hay relieves que representan escenas conmemorativas de la aparición del arcángel S. Miguel en el monte Gargano


Barandiaranek eskuz eginiko planoa
Barandiaranek aipatzen duen “Koba Txiki” hori, egun Lezetxikiz ezagutzen dugu.

Urte batzuk geroago, 1934ko ekainean, hain zuzen, hauxe dio ataundarrak: “Exploré la cueva “Lamiñen eskatza” en Garagartza de Mondragón”

Justo Jauregi-Arraburuk honela deskribatzen du “Laminen eskatza” bere lan monografikoan:

“Lleva este nombre, evocador de antiguas leyendas, una pequeña cueva (4 x 2 x 2 m.) situada aproximadamente a media distancia entre “Koba-aundi” y “Koba-txiki” casi a la terminación de la áspera cuesta que une ambas cuevas. Aunque actualmente solo mide 4 m. de largo, lo más probable es que ahondando en la tierra que forma su piso, quedara al descubierto una galería cegada.

Monografikoaren ilustrazioa
El suelo de estas tres cuevas es, en su mayor parte, de tierra vegetal (con abundantes detritus orgánicos) mezclada con arcilla. Encontramos los primeros vestigios del paso del hombre prehistórico por aquellas alturas, a fines de Agosto de 1.928.

Aunque aún se ha trabajado muy poco en su exploración, hemos encontrado los siguientes objetos: pedernales de todos los tamaños y colores –desde el blanco hasta el negro, pasando por el gris, marrón etc) algunos de ellos indudablemente tallados (cuchillos, raspadores, punzones, pequeños “microlitos azilienses”) un punzón de hueso, bastantes trozos de cerámica basta, trozos de cristal de roca, huesos humanos y de distintas especies de animales etc.

... Aunque en “Laminen eskatza” los buscadores de tesoros nos jugaron una mala pasada, revolviendo la tierra y trastornando los estratos en busca del “vil metal”, que según la tradición existe por aquellos contornos, sería interesante continuar las excavaciones que, seguramente, nos podrán ilustrar bastante acerca de nuestros antepasados los garagartzarras prehistóricos”




Argazkia: Justo Jauregi-Arraburu agertzen dena Jauregi-Arraburu sendiak utzia.








  (1) Ziriako Jauregi-Arraburu: 1875-08-08 jaioa, Aretxabaletako Aozaratzan; Aita:Tobias, Jauregui-Arraburu Olave; Ama:Maria Josefa Alzola Lizariturri

azaroa 16, 2011

SEBERO ALTUBE FILOSOFOA


Berrogeita hamabost urte betetzen dira, Sebero Altubek bere obra bati itxura ematen hasi zela. Arrasateko gizon polifazetiko haren alderdirik ezkutuena izango da, ziur aski, gaur lerro hauetara ekarri nahi dudana. Filosofiari dagokiona da. Izan ere, gutxitan gogoratzen da Altubek “La fonction de la douleur” liburuxka argitaratu zuela, nahiko arrakastarekin gainera, hori Frantzian gertatu bazen ere.

Idazki honen titulua pretentzioso samarra bada ere –ez baitakit noraino dei genezakeen filosofo, garaiko filosofia eta klasikoa ederto ezagutzen zuen gizona- egia osoa da Altube aise defendatzen zela zientzia espezialitate horretan ere. Eta horren lekukotasuna ematen digu, argi eta garbi, aipatutako liburu horretan.

Liburuaren tituluak ongi hurbiltzen digu edukiaren nondik norakoa. Altube kezkatuta zegoen, alde batetik naturak sortutako katastrofeengatik, baina batez ere gizadiak berak eragindakoengatik. Naturari ezer gutxi egozterik bada ere, adimentsua den gizakiaren kalte egiteko ahalmenak zeharo tristatzen zuen arrasatearra, testuaren orrialdeetan egoki deskribatzen duen moduan.


Ez da ahaztu behar, Gernikako alkatea izan zela Altube, gerra hasi aitzin. Eta gerratearen kalamitateak –erbesteratze prozesu luzea, barne- bertatik bertara ezagutu zituela. Frantziako Paben bizi izan zen urte luzez eta alemaniarren okupazioa ere pairatu behar izan zuen, isiltasunean. Eta liburuan garatu nahi izan zuen teoriari, batez ere, bi oinarritatik sostengatu zion: oinazea arazo filosofiko eta arazo zientifiko bezala.

Kalte egin ahal izateko gizakiaren gaitasuna aztertu zuen Altubek bere obran, gehien bat europar filosofoen teoriak uztartzen eta alderatzen. Eta kritikatu egiten zuen bere indar osoarekin, XX. mendearen lehen erdian gizadiak gerren bidez eragindako kaltea; hobe, miseria eta zoritxarra han eta hemen erein zuten gizakien jokaera salatu zuen. Eta zioen, pertsonok gai garela edozein bortizkeria eta bortxakeria zuritzeko, baldin eta bortitzarekiko aldeko sentimendua badugu edota, alderantziz, biktimenganako gorrotoak gainezkatzen bagaitu. Horregatik kritiko ageri zen Altube, edozein oinaze sortzen duen kalte induzituaren aurrean.

Euskaltzaindiaren biklera batean, gerra aurretik. Altube goian erdikoa
Altuberen liburuaren irakurketak klabe batzuk eskaintzen ditu historian barreneko planteamendu filosofikoen oinazeari buruzko mezuak ulertzeko. Jakina, aurreko beste inork zehazki asmatu ez zuen bezalatsu, arrasatearra ere teoriaren altzoan geratu zen. Baina horixe du filosofiak, gizadiaren inguruko ezkutu erraldoiei erroetatik eragiteko balio duela, hain zuzen. Galderak egiteko eta kezkak sorrarazteko. Eta Altubek oinarrizko galdera egiten zion bere buruari ikerketaren hastapenean: Gaizkia Oinazea sortzeko bada, zertarako da Oinazea? Zein da Oinazearen Funtzioa?

Altubek ez zuen bere obra idaztean Euskal Herriaren oinazea ahaztu. Euskal bertute eta akatsak azpimarratzen ditu kasu batzuetan. Adibide gisa har ditzakegu Arrasate bere jaioterriari eskainitakoak. Resurrección María de Azkueren lanari buruzko aipu baten harira dio Altubek: “Azkue ta Hanotauxen esaerek ekartzen didate gogora ondokoa: “Solus labor parit virtutem, sola virtus parit honorem” Horixe irakur daiteke Euskal Herri langileko Arrasate oso hiri langileko etxe batean. Herri berdinean ere euskarazko esaera bat entzun daiteke, bere esanahi zorrotzean: Jan ta lan!”

Bere garaiko gizona izan zela kontuan izanda eta sustraiak non zituen ezagututa, ez gaitu harritu behar, doktrina moral, politiko eta sozialerako atera zituen ondorioetan Altubek “askatasuna, berdintasuna eta lana” aldarrikatzeak. “Gizadi osoaren bihotzetan grabatua egon beharko lukeen esaera da” adieraziz amaitu zuen arrasatearrak bere obra.

Liburuaren zehazkizunak: “La fonction de la douleur” par S. de Altube (de l´Académie Basque) /(Sciences de la Nature. Paris. 1958. 119 orrialde) 


Bigarren argazkia: www.euskomedia.org 

azaroa 09, 2011

UNION CERRAJERA ETA HERIOTZA BATEN KRONIKA


Pabilioetako bat -urtzagintza- Zaldispe aldean, 1975ean


Carlos Gardelek abesten zuen “Volver” tango ospetsuan: “... que veinte años no es nada” Ez nator bat argentinarrarekin, azaltzen nahi denaren araberakoa baita tartearen gaineko sentsazioa eta hogei urte ezer ez... edo dena izan daiteke. Begira, bestela Unión Cerrajera S.Aren kasua.


Azaroan betetzen dira hogei urte orduko Corporación UCEM izen ponpoxeko elkarteak txosten bat publiko egin zuela. Txostena Axel Group deritzanak burutu zuen, Corporación UCEMen enkarguz. Axel Group 1991n bertan sortu zen, Joaquin Tamamesen eskutik. Egun, Tamames jaunari buruz dakiguna honako hauxe da: “Trabajo en Fundación Ananta y como consultor independiente de empresas. Tengo tiempo disponible para participar en consejos de administración y comités estratégicos. Especialidades: Fusiones y adquisiciones, estrategia. Conferenciante sobre tema de valores y espiritualidad" (1)  Julio Caro Barojak esan ohi zuenez, laguntza eske ez da denbora libre larregi dutenengana jo behar, gaitasun gutxiko seinalea baita ezer egin gabe egotea.


Axel Groupen txosteneko aurre aldea
Axel Groupek, beraz, Jesus Lobok presiditzen zuen Corporación UCEMen eskabidea jaso ondoren, lanari ekin zion. Txostenaren 47 orrialdetako irakurketak argi azaltzen duenez, axelkideak ez ziren Arrasatetik azaldu eta ikerketa Loboren zuzeneko agindupean zeuden pertsonek eskainitako informazioarekin osatu zuten. 

Ez noa txosteneko datu zehatz guztiekin irakurlea aspertzera; behintzat, gaurko ekarpen honetan. Agian, besteren batean luzatuko dut informazioa, berrogeita hamar urtez Arrasateko enpresarik enblematikoa izan zenaren heriotza nolakoa izan zen ulertzeko interesgarria dela iruditzen baitzait.

Sarreratxoan honela dio txostenak:  “En el espacio de tres años, Corporación Ucem ha definido adecuadamente un proyecto de conglomerado industrial y de servicios a partir de un balance saneado y bien capitalizado”  

Ikaragarria da, dena den, Axelek zehazten duena: “Para el análisis ha sido utilizada la cuenta de resultados proforma de 1990, así como las estimaciones para 1991” Hau da, inondik ere ez zituzten errealitate beltza adierazten zuten emaitza kontuak eta balantzeak erabili! Jesus Loboren estrategiarekin lerrotuta zeuden legionarioek eskainitako informazio faltsuan oinarritu ziren, beraz, axelkideak.


UCEMen 1991ko enpresen zerrenda


Artean Corporación UCEMek Burtsan kotizatzen zuen eta txostenean halako harribitxia irakur daiteke: “La relativamente pobre evolución bursátil de este grupo es parcialmente debida a su muy escaso conocimiento por parte del mercado, que no ha discernido adecuadamente la separación de los negocios del grupo y la discreta y eficaz enajenación o cierre de las líneas tradicionales deficitarias. Corporación Ucem cumple con las condiciones fundamentales necesarias como para que la cotización tienda a aproximarse gradualmente al valor contable de la compañía”

Goiko laukian ikus daiteke zertan zetzan Corporación UCEMek “bere altxortxat” zeukan inperioa. Roneoren indarra azpimarratzen zen eta haren inguruan pibotatu nahi bide zuten taldea, hori bai, dibertsifikazio zabalarekin: Bulegoetako Ekipamendua, Metalurgia, Aisialdi eta Turismoa, Higiezin-sektorea eta abar.



Ezkerrean sarrailgintzako biltegiak 1977an



Txostena egin zen urtean, UCEMen akziodunak 2.200 inguru ziren. Gehiengoa, Hi-Tec Jesus Loboren enpresak (%15´5) eta Jose María Loizagaren Mercapitalek (%22) zeukaten.

Hogei urteren buruan, Tamamesek hitzaldiak ematen ei ditu espiritualtasunari buruz. Eta, ongi dakigun bezala, Unión Cerrajera izan zena guztiz desagertu da. Historia hutsa dugu. Txosten hartatik hogei urte gehiagorik eman ez den arren... eternitatea dirudi, ezta?


Bideo bat jarri dut, Unión Cerrajera S.A zenaren Arrasateko eraikinak lurreratzen hasi zirenekoa. Eusebio Iñarrak grabatu zituen  irudiak.