Atal batzuk eskaini nahi dizkiot txoko
honetan XX. mendeko Arrasateren garapen integralean zerikusi handia izan zuen
maisuari. Eta hori zein izan zen jakin badakigu: Felix Arano. Noski, nik idatzitakoa
bakarrik bilduko dut, Aranori buruz gehiago eta zabal idatzi baita, eta nire
asmoa “Hots begi danbolina” blogean sail bat irekitzea da, besterik gabe, nire
ekarpenekin. Batzuk dagoeneko argitaratuta daude eta beste zenbaitzuk atalez
emango ditut.
FELIX ARANO ARRASATEN (1902-1927)
PEDRO VITERI ETA BERE EKARPENA GOGORATUZ
FELIX ARANO. MAISU ERAGILEA (2tik lehena)
FELIX ARANO. MAISU ERAGILEA (2tik bigarrena)
ARANO MAISUARI OMENALDIA. 1925
ARANO ARRASATEKO SEMEKOTZAT. 1925
TERESA GARCIA MAISTRA GOGORATUZ
======..=====
Felix Arano maisua,
Arrasateko maisu enblematikoa dugu. Nik esango nuke berari zor zaiola XX. mendeko
herriaren garapen soziala, belaunaldi oso bat hezi baitzuen modu aurrerakoian,
eta horrek positiboki eragin zuen arrasatearron bizitzan. Arrasateko Viteri eskoletako maisu handiari omenaldi
herrikoia eskaini zitzaion 1925eko ekainaren 29an, Espainiako Gobernuak Alfontso XII. Ordenaren
Zalduneko Gurutzea eman ondoren. Eta herri osoak txalotu zuen ekintza, horretarako
apropos sortutako batzorde batek gidatua.
Berrogeita sei urte eta lau egun
zeramatzan Aranok maisu lanetan, horietako hogeita lau Arrasaten.
 |
| Felix Arano, bere ikasle batzuekin, 1915 inguruan |
Gaurkoan omenaldi
haren berri eman nahi dut, garaiko prentsak ongi islatu zuena, eta Donostiako “El
Pueblo Vasco” egunkariaren orrietara jo dut txoko honetako irakurleari
informazioa zerbitzatzearren. Urte hartako
San Juanetako jai egitarau ofizialean sartu zen omenaldia - gogoratu
behar da festa eguna izan zen bitartean San Pedro egunean ematen zitzaiola
amaiera Arrasateko jai nagusiei- eta,
beraz, jai giroak kutsu herrikoia eman zion ekintzari.
Aranoren
omenaldia zenbait hilabete lehenago iragarri zenetik antolatze batzordeak
herritarren atxikimendua jaso zuen eta aurki diru bilketa bati ekin zitzaion,
gastuei aurre egiteko. Asko eta asko izan ziren - ekarpena txikia izan arren- dirua
eman zutenak, eta prentsak laguntzaile haien izenak publikatu zituen, egunkari
desberdinetako korrespontsalen bitartez. Eta heldu zen ekainaren 29ko eguna.
Dena zegoen prestatuta, eta Arrasatera
Gipuzkoako Diputazioaren lehendakaria agertu zen, probintziako gobernadore
zibilarekin batera. Eta hezkuntza munduko ordezkari ugari, batez ere Gipuzkoa eta
Arabatik. Dagoberto Resusta Arrasateko alkateak errezibitu zituen denak,
eta berari egokitu zitzaion ekitaldi osoaren gidari lana. Hasiera Biteriren
lorategietan eman zen, alkatearen diskurtsoarekin. Besteak beste, Resustak esan
zuen:
“El 3 de julio
del año pasado este Ayuntamiento tuvo el acierto de llamar la atención de los
poderes públicos acerca de la labor persistente durante tantos años y altamente
meritoria; como también y de un modo especial, del esfuerzo e inteligencia que
supone el método desplegado por el que es gloria del Magisterio español, don
Féix Arano… Era, pues, necesario pagar el tributo merecido y de modo ostensible
duradero al que había puesto a nuestra juventud a nivel tan envidiable. Esto es
lo que el Ayuntamiento ha pretendido al acudir al Gobierno para obtener lo que
considerado de justicia fuese algo, como un símbolo de gratitud que debe el
pueblo de Mondragón a su maestro. Y ha tenido la fortuna de ser escuchado por el
Gobierno de S.M., quien ha concedido al que con este acto festejamos el honor
de pertenecer a la orden civil de Alfonso XII, creada expresamente para premiar
servicios a la enseñanza
D. Félix Arano: Nada de biografía
ni de apología. ¿Para qué? Estáis delante de mondragoneses que conviven con Vd.
por más de 23 años, cuyos hijos ostentarán siempre y con orgullo el haber sido
discípulos vuestros: estáis delante de hijos de Alsasu, donde habéis sembrado
vuestra semilla que no perece; delante de eibarreses, de donostiarras y de
otros que han admirado vuestra capacidad, que comprende gran inteligencia y
férrea voluntad en las conferencias que con vuestros discípulos habéis dado en diferente puntos. ¿Qué mejor
panegírico que el que en este momento musita interiormente cada uno de los
presentes?
Aparte,
en nombre de todos, me atrevo a ofreceros la insignia de la Cruz de Alfonso XII,
que acreditará que pertenecéis a la alta
categoría que por vuestros méritos, como emblema, os corresponde”
 |
| Felix Arano; ondoan, alboratuta, Dagoberto Resusta, omenaldian |
“El Pueblo Vasco”k
informazio zehatza eman zuen biharamunean. Eta irakur daitekeenez, diskurtsoaren
ostean Resustak dominak ipini zizkion Aranori, bertaratutakoen txalo zaparradaren
artean. Lekuko pribilegiatuak izan ziren, Teresa Garcia emaztea, Biteri Eskolako
maistra ohia, eta alaba Angelita, bera
ere bost urte lehenagotik maisutza lanetan aitaren laguntzaile gisa ari zena.
Jarraian Aranok berak hitz egin zuen, lehenik eskerrona azaltzeko, Arrasateko
Udala, Gipuzkoako Aldundia, Gipuzkoako Ateneoa, Juan Arzadun jenerala, Burgoseko
gobernadorea eta Briviescako agintariak aipatuz. Arrasateko Udalarentzat ere
eskerroneko berbak izan zituen eta baita omenaldi herrikoia bultzatu
zutenentzat ere. Bere diskurtsoa hitz hauekin amaitu zuen:
“La
Diputación de Guipúzcoa atenta siempre con certero sentido de la realidad a las
rápidas mudanzas que en los actuales tiempos esterilizan siembras que fueron
fecundas ha resuelto subvencionar generosa y espléndidamente al Patronato de las
Escuelas Viteri y con ello ha coronado en forma prácticamente insuperable toda
esta grande obra de cariñosa benevolencia para conmigo. Muy cierto es que “no
solo de pan vive el hombre” pero no es menos cierto que el pan de cada día es
su primer elemento de vida y el cimiento sobre el cual han de reposar todos los
restantes. Mi agradecimiento vivísimo que con la misma intensidad que hoy
durará en mi corazón tanto como dure mi vida”
Emozioak hartuta,
Arano eseri egin zen eta Bizente Laffite Diputazioko presidentearen txanda izan
zen. Bere hitzetan adierazi zuen Felix Arano eta Angelita alabaren bitartez
Arrasateko Eskola Europako onenen artean jarri zela. Azpimarratu nahi dut, nire
aldetik, Aranoren alabak 1920an amaitu zuela karrera Gasteizko Magistergoko Eskolan,
ikasgai guztiak matrikula notarekin. Laffitteren ostean Garcia Cernuda
gobernadore zibila mintzatu zen.
Jarraian bazkari
jendatsua izan zen, Biteriko lorategietan, bost ehun bazkaltiar baino gehiagorentzat.
Aranoren ondoan agintariak eta lagunak eseri ziren, besteak beste Agurain bere
jaioterritik etorritakoak eta Arrasatekoak. Neskatila batek lora sorta bat eskaini
zion ikasle izandako denon izenean. Eta bazkal buruetan Kruz Madinabeitiak, batzorde
antolatzaileko eta zeremoniaren protokoloko burua, atxikimenduen zerrenda
irakurri zuen, estatu osotik helduak. Adierazgarria
zelako Madinabeitiak
Jose Joakin Arin Arrasateko erretorearena eman zuen ezagutzera lehen tokian.
Honela zioen erretoreak, idazki luzetik ateratakoa:
 |
| Jose Joakin Arin |
“La
circunstancia del duelo de mi familia que me aflige, me impide tomar
personalmente parte en el banquete de homenaje con que tan justamente le honra
hoy el pueblo de Mondragón. Pero me es muy grato manifestar a Vd. que, ya como
amigo y bien sobre todo como párroco y en nombre de todo el clero parroquial,
me adhiero de todo corazón con el mayor entusiasmo y sin reservas de ningún
género, a dicho homenaje, reconociendo y confesando con sinceridad y gratitud la
actuación observada por Vd. y por su dignísima esposa desde hace tantos años en
el ejercicio de su noble profesión en este pueblo, tan digna de encomio, no
sólo por su extraordinaria competencia y asidua laboriosidad y abnegación, sino
por el espíritu cristiano y piedad con que ha procurado formar los corazones de
sus discípulos. Lo que ha contribuido poderosamente a la pacificación de los
espíritus y a la desaparición de recelos y temores y cuestiones y discordias
suscitados en otro tiempo, y que es un bien para todos hayan podido ser
justamente echarse al olvido”
Jose Joakin Arin
erretoreak bere hitzekin, Arano eta Tiburtzio Zatarain aurreko erretorearen
artean izandako desenkontruaz ari zen. Arin 1911an Arrasatera heldu zenean
gauzak baretu egin ziren. Eta atxikimenduen irakurketa egin ostean,antolatzaileek
album eta pergamino bat oparitu zizkioten Aranori. Albuma Eibarko Agustin
Larrañaga damaskinatzaile ospetsuak prestatu zuen eta bertan 2.200 izen ageri
ziren, hain zuzen beren diruarekin omenaldiko gastuak arintzeko azaldu ziren herritarrenak.
Benetan, jai herrikoia Arano maisu ahaztu ezinari Arrasaten eskaini zitzaiona.
Argazkiak: JMVM
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina