SOLA JAUREGIAREN ARMARRIAK MUTRIKUN

 

Magdalena kaleko Sola sendiaren jauregia

Solatarren etxea izan zeneko armarriei buruzko aipamena egin nuen duela zenbait urte, eta gaurkoan gaira itzultzen naiz Jose Mari Agirre Kerexeta adiskideak bultzatuta, berak eman baitit haritik tiratzeko aukera. Aipatu artikuluan nioen 2018an:

“Hortxe, beraz, Sola sendiaren jauregiaren jatorria, 1868an eraikia eta Arrasateko hiri hedatzeak betiko ezabatua, 1950 aldean. Baina solatarrak lehenago desagertu ziren Arrasatetik. San Juan auzoa egokitzeko Sola Etxea lurreratu zenean, Jose Mari Uranga historialariak idatzi zuen:

“Los escudos de la Casa-Torre habían sido trasladados al Palacio de Sola, en el Arrabal de la Magdalena y desaparecieron de Mondragón, siendo llevados a Motrico, por grave indolencia de la autoridad, ambientada a dar por bueno todo lo interesado por los  económicamente fuertes, cuando se derribó dicho palacio para construir el grupo de viviendas de San Juan” (Jose Mari Uranga. Ohar argitara gabeak. 1960)

Solatarren eta Zaraa Bolibar euren aurrekoen arrastro materialik gabe geratu zen, beraz, Arrasate. Argi esan zuen Urangak: “ekonomikoki boteretsuen interesetara” makurtu zen orduko botere politikoa. Zenbat halako!”

Baina nork eraman zituen armarriak Arrasatetik? Ezaguna den moduan, Sola Jauregia Eugenio Gorosabel Reizabal arrasatearrarena zen eta 1918an hori ondorengorik gabe hiltzean Felix Gorosabel Azilona bere lobari igaro zitzaion ondarea. Felix Bartzelonan bizi zen eta uda aldean Arrasateko etxera eta Mutrikun zeukaten beste batera etortzen zen sendia.  Felix Gorosabel dugu 1950 inguruan Sola zenaren ondasunak saldu zituenak, San Juan auzoa eraikitzeko.

Mutrikuko gorosabeldarren etxea, 
hondokoa, artean armarririk gabe

Felix Gorosabelek Arrasateko Magdalena kaleko etxearen aurre aldeko armarriak, bertatik desmuntatu eta Mutrikuko etxera eraman zituen. Jose Mari Agirrek adierazi didanez, lan hartan Iontxu Elordi Urrezti igeltsero mutrikuarra ibili zen. Urtetara Gorosabel Azilonaren ondorengoek Mutrikuko etxea saldu zioten bertako Zeferina Goenaga Lizarzaburu andreari, eta oraindik etxe hartan ikus daitezke armarriak. Dena den, armarriak direla eta, Gorosabel sendiak honako baldintza jarri zuen salerosketan:

“No se considerarán formando parte de las fachadas los escudos que puedan presentar, los cuales podrán ser retirados en cualquier tiempo  por el autor de estas normas, Don Pablo Gorosabel Bañares o sus causahabientes, al haber sido incorporados por aquél a esta casa para su embellecimiento con notable posterioridad a su construcción, trayéndolos de otros de su mismo dominio”

Aurrekoa ezagututa, beraz, bi armarriak txoko honetan aurkezteko ordua heldu da. Auñamendi Entziklopedian irakurtzen den “Mutriku, piedras armeras en el casco histórico” artikuluan jartzen du: “En el pasadizo de la plaza de abajo, existente en la calle Modesto Churruca, en un lugar lúgubre se encuentra esta piedra armera” Azalpen hori “Arrazaola, Mondragón, Garibay” armarriari dagokio. Horren gainean Juan Carlos Guerrak honela idatzi zuen  “Estudios de Heráldica Vasca” (1910-1928) bere obran:

“Arrazola-Mondragon-Garibay en Mondragón, fue una gran casa torre, en la que, según tradición, se hospedó San Vicente Ferrer, y en cuyo solar se edificaron los que hoy llevan los números 60,62 y 64 de la calle Ferrerías. Al verificarse esta transformación se trasladaron sus blasones a la nueva casa de su propietario D: Francisco de Sola, arrabal de la Magdalena, número 3, donde hoy subsisten los dos escudos, uno de ellos partido en pal con las armas de Arrazola-Mondragón en la derecha y las de Garibay en la izquierda….”

Guerraren deskribapenaren arabera honako hauxe da armarriaren konposaketa: 

Armarri tinbratua, bere hegoak darakutsan arrano bat eta inguruan hainbat motibo dituena. Marraz zatitua:

Eremu gorrian, urrezko gaztelua, hiru solairu almenadunak, eta goiko almenetan, zilarrezko bandera hedatua, bi zuhaitz berderekin, gazteluaren alde banatan. Urrezko ertza, zortzi gurutze gorri eta lis-loreak urdinez. (Arrazola-Mondragonen armak)

 Eremu gorrian, urrezko oreina, burua atzera begira duela, urrezko buruxkak dituen gari soro baten gainean ibilia, urrezko arrano bolante batekin, atzaparrak solomoan dituela eta solomoan mokoa sartuta. (Garibayren armak)

Bigarren armarriari buruz, Guerrak dio aipatu obran:

“Cuartelado: 1º de Arrazola-Mondragón; 2º la nave de tres palos de Olalde con su timonel en popa y debajo el letrero “Ola-alde” 3º de Garibay y 4º de Oro, organizado de nueve bezantes de oro puestos de tres en tres y encerrados en un marco rectangular, cargado de otros 16 bezantes, puestos 6 en cada flanco del marco y 4 en la parte superior. Este marco se halla sostenido por una garra (al parecer de dragón) que lo sujeta del centro inferior, y al exterior del mismo se ven dos cabezas de sierpe que se ceban en el brazo de la garra, una por cada lado; en el flanco derecho, rodeando por fuera el marco, las letras A.M; en el superior CHE, y en el izquierdo B.N.C”

 Gorosabeldarren Mutrikuko etxe ohia, armarriarekin

Azken armarri hori, Mutrikuko beheko plazan dago, argazkian ikus daitekeen bezala. Beraz, Mutrikura hurbiltzen diren arrasatearrek jakin badakite bi armarri horiek, jatorriz, Arrasatekoak direla, nahiko utzikeriaz herritik aterata iragan mendearen erdi aldean. Solatarrek armarriak gure herritik eramatean Arrasateri historia apur bat estali zitzaion. Baina herriko monumentu eta material historikoekin gertatutakoa  ezagututa, nork bermatzen du Arrasaten geratu izan balira, historia ezaugarri haiek oraindik agerian edukiko genituela?

Argazkiak: Jose Mari Agirre Kerexeta, JMVM