ARAMAIOKO ALBISTEAK, EUSKARAZKO PRENTSAN. 1931-1932

Aramaioko EAJren aldetik euskarazko medioetara herriko albisteak  bidaltzea erabaki ondoren, lagun batzuk izan ziren “Euzkadi” egunkarira euren kronikatxoak igorri zituztenak. Egia esan, oso ahalegin laburra gertatu zen.

Hona hemen, Mondragon´ tar irakasleak sinatzen zuen batek – Zirilo Mondragón ote?- idatzitakoa, 1931eko urriaren 20an: 

“Usoak

Erri onetako mendietatik asi dira usoak pasatzen, eta baita eiztariak asi dira iltzen be bai. Erritarren artean ez da entzuten beste itzik baño, gaur pasatu dira orrenbeste eta ainbeste uso, olako lekutik, tiroak tirata ta uts, egun dena egoten da usorik barik etxera, usoak baño gose geiagoz.

Gogor egin gaztiak

Aramaiotar edo bertan bixi diran guztiak itz bat egin biar deutzan benetan Euzkadiri gura deutsenak guztijari. Guk euzkaldunok itxi egin gutzan geure jatorriko lege ederra galduagaz. Ez, aramaiotar maiteak? Alegin guztiak ipiñi daiguzan geure aldeti euzkeria zabalduagaz geure etxetan, errijetan eta leku guztietan. Ez dago euzkel errietan “nacionalistak” lakorik, ez dago gure artean españatar edo belarrimotzik Euzkel-zale eztanik. Baita bere alegin guztiak geure errian biar ditu batzoki bat zabaltzeko, ez al dezue ikusten beste erri batzuk txikiak izenarren irigi dituz euren etxe ederrak”

Urte berdineko abenduaren 16an, “Aitz-Ondo” gaitzizeneko bigarren korrespontsal batek idatzi zuen. Tiburtzio Astondoa ezkutatzen al zen izen haren atzean?  

"Batzokija

Erri onetan be aspalditxuan deragite Batzokija zabalduteko asmubetan areto billa. Areto au idoroten dogunian, ba, Batzokija bere beriala ixango dogula uste dogu. Tira, ba, ia arin-arin idoroten dan areto ori, Batzokijaren biar ixan aundija dogu-ta” 

Beste idazle bat izan zen “Gañekua” izenpetzen zuena. “Euzkadi” egunkariaren euskal korrespontsal bezala gehien idatzi zuena dugu. 1932ko urtarrilaren 15ekoan, besteak beste, honela zioen: 

“Urte barrija

“Emen lengo antzian gaude, abertzalien artian lan larregirik egin bage. Bai aramayotarrak, aurria artu biar digute karlatarrak, euren batzarra edegitera dijuazela esaten diñardube-ta. Eta guk euzkotarrok Euzkadiri ainbeste nai ixan eta ondiño be Batzokija zabaldu barik. Baña onelan ezin giñakez egon, su bage otz-otz egingo gera-ta.  Beti berdin egongo ete gara, ba? Zer diñostazube?”

Aramaioko euskal etxe-kazetarien historia txikitxoa gauzkoz amaitzeko, jar dezadan “Gañekua”k berak 1932ko uztailaren 28an argitaratu zuena, herrian zebiltzan zurrumurruei aurre eginez:  

“Len be zelan jarri dauskuben ba-dakigu ta nortzuk diran geure kaltegarri. Orain ostera barriz asi gura dabe errija galtzen. Geu ezkarala “katolikuak” diñue jauntxu orreik. Orrein alderdija zein dan ondo dakigu:

“Non lapiko betia, an ankia.
Ori da orrein demokrazia”

Aramayonako abertzaliak ezkara ikeratuten orrekatik. Amorruba dauzkube, baña eztago ardurarik. Geu beti aurrera” 

Gerra  aurrean Aramaioko abertzaleen artean euskaraz idazteko zaletasun apaltxoak aurki jasango zuen etena, Euskal Herriko gainerako herrietan bezalatsu.

Margoa: Julio Galarta