 |
| 1917an txapeldun |
Aste honetan betetzen dira berrogeita hamar urte pilotak emandako
txapeldunik bikainenetakoa hil zela. Erramu Igandea zen, aste santuko ataria, 1965eko
apirilaren 11. Euskal Herriko pilotaririk erraldoienetakoaren bizia betiko itzali
zen Arrasate bere jaioterrian: Juan Bautista Azkarate Egaña Mondragonés
pilotari mitikoa historia izatera igaro zen. Herria lutuz jantzi zuen albistea
Euskal Herriko lau haizeetara barreiatu zen abiadura handiz, euskaldun guztien ondarea
baikenuen Juan Bautista.
Arrasaten jaioa, 1891ko ekainaren 24an, Juan Bautista Azkarate
txiki-txikitatik ekin zion pilota jolasteari, Zaldibar estreinatu berriko
frontoian ikus zezaketelarik bere herrikideek egunero. Donostian egin zuen
soldadutza eta Gipuzkoako hiriburuan eman zuen lehen partidu profesionala. Eta handik
aurrera hogeita hamar urtez bere artea eta bere dohainak erakutsi zituen Euskal
Herriko frontoietan. Bitxia da, soldadutzatik lizentziatu ondoko lehen partidua
galdu egin zuela “Zapaterito de Lequeitio”ren kontra, beraien arteko apustuan:
ehun "ogerleko" (25 pezeta) jokatu zuten.
 |
| 1940 inguru |
Handik hilabete gutxira, ordea, lehen titulua bereganatu zuen Mondragonések,
1917an, hain justu Lekeitioko pilotariaren beraren kontra, Eibarko Astelena
frontoian. Hamar urtez izan zen txapeldun guztien txapelduna. Juan Bautistak
goi mailako beste pilotari bati entregatu zion nagusitasuna: Atano III.ari,
1927ko urtarrilaren lehenean. Diotenez, partidu hartan mila pezeta kobratu zuen
arrasatearrak, marka oso bat garai haietarako.
Eta markaz hitz egiten badugu,
derrigorrezkoa da azaltzea zein nolakoak utzi zituen Mondragones-ek
frontoietan. Bere bi eskuekin, palankak bailiran, pilota frontisetik beste
inork inoiz ez botatako tokietaraino helarazten zuen. Aurreko marka guztiak
hautsi zituen. Hogeita bost urteko ibilbide aintzatsua izan zen Mondragonésena
eta hamarkada oso batean kantxetako jaun eta jabe izan genuen. Pilotari moduan
aritzeari 1942an utzi zion arrasatearrak. Baina pilotaren munduarekin segitu
zuen lotua, kantxako epaile moduan.
 |
| Bere agurrean |
Hil aurreko azken urteetan gaixorik egon zen, erretiratua Santa Agedako
osasun zentroan, Alzheimerek jota. Eta gibeleko gaixotasun batek Gasteizko
Santiago Ospitalean ebakuntza egitera eraman zuen 1965eko apirilean. Heriotzaren
berri eman zuten egunkarietan irakurtzen zen hurrengo egunetan:
 |
| Atano III.arekin |
“Mondragonés ha muerto. Su recuerdo
permanecerá vivo mientras queden en alto las paredes de un frontón. El finado
era al frontón lo que el sol para el hombre, el agua para los peces. En el alma
popular, Mondragonés arrastraba el interés de las masas como las grandes
figuras de todas las actividades que actúan cara al público. Fue el ídolo de
las multitudes, fue – don Juan Bautista- el hombre sencillo y cordial, el
hombre bueno que encerraba en su gran humanidad un corazón de niño, el pelotari
respetado y querido de todos, porque todos sus gestos y su vida sólo emanaban
respeto. Fue un señor” (Juan de Eguizale. Diario Vasco, 1965-04-13)
“Fue caballero de las
canchas. Y campeón indiscutible en sus tiempos de pelotari, porque su pegada
fulminante supera todas las marcas que hasta entonces se recordaban. No hace
aún muchos días me decía un veterano aficionado que con las pelotas que
actualmente se emplean en los partidos profesionales Mondragonés hubiese tenido
que jugar en frontones de “herramienta” Y no hubiera tenido contrarios. (La Hoja del Lunes de San Sebastián,
1964-04-12)
“Mondragonés era un
niño grande, sabía ser niño y jamás se encastilló ni vivió en la urna de
cristal que le alejara del alma del pueblo. La pelota da ídolos populares en el
mejor sentido de la expresión y no figurines y señoritos de nuevo cuño, que se
aislan de quienes les encumbran y de quienes le aplauden. Mondragonés fue
figura “per se” y el público extendió el certificado que queda en la Historia
de la Pelota como modelo” (Juan de Eguizale. Diario Vasco, 1965-04-14)
“Por encima de su
fenomenal categoría como pelotari, don Juan Bautista Azcárate Egaña destacó
también por su caballerosidad, por su pundonor. Fue un profesional ejemplar,
querido y mimado por todos los públicos. Y el homenaje que se le tributó al
abandonar las canchas constituyó una ingente manifestación de adhesiones y
simpatía a la gigantesca figura del glorioso Mondragonés” (Ezquiaga. La Voz de España. 1965-04-13) |
| Iturripeko frontoian |
Erramu Igande hartan programatutako
pilota partidu guztietan jokalariek lutuzko zintarekin egin zuten. Eta frontoietan isiluneko
tartetxoa gorde zen arrasatearraren omenez. Arrasaten ere, Iturripe futbol
zelai zaharrean Juventud Deportiva Mondragoneko jokalariek lazo beltza eraman
zuten arratsalde hartako partiduan eta publikoak minutu bateko isilunea egin
zuen, hildako herritarraren oroimenez.
 |
| Zaldibarko frontoian |
Hileta elizkizunak Arrasateko Parrokian egin
ziren, astelehenean. Eta herri osoak eskaini nahi izan zion adeitasuneko azken
agurra txapeldunari. Hilkutxa Bolinaga, Zurdo de Mondragón, Joxe Arriaran eta
Pako Arriaran herriko pilotariek eraman zuten. Pilotari asko agertu zen hileta
elizkizunetara, erretiratutakoak – Atano III besteak beste- eta artean jokatzen
ari zirenak, Hilario Azkarate orduko txapelduna buru.
 |
| Danok Bat elkartean |
Iturripeko frontoian dauka bere irudia
Mondragonesek, Zaldibarko frontoian ere plaka batek gogoratzen digu pilotari
handiarenganako herriaren miresmen eta eskerrona, eta Danok Bat elkartean
Mondragonesen busto bat ikus daiteke, Jose Lopetegi eskulturagile donostiarrak
egina.
Mondragones zenaren oroitzapena txertatua dago
oraindik arrasatearron artean, pilotaren historiak eskainitako txapeldunik handienaren
heriotzatik mende erdia igaro den arren.
MONDRAGONES-i BURUZKO GEHIAGO
https://txemax3.blogspot.com/2017/07/mondragones-mito-eta-gizona.html
https://txemax3.blogspot.com/2020/11/mondragones-txapeldunari-omenaldia.html
Argazkiak: Josemari Velez de Mendizabal, Angel Etxebarria
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina