.jpg)
Aurreko ekarpenean nioen bezala, Frantzisko Idiakez eta Katalina Idiakezen arteko harremanen ondorioz sortutako Agustin Antonio semearen inguruak itzal gehiago du argiune baino. Begira, ahaleginduko naiz arrarotzat hartu dudana azaltzen.
Aurreneko harridura Agustin Antonio semearen
bataio-erregistroan sortu zitzaidan. Nik bi dokumentu aurkitu ditut, bi bataio
agiri. Arraro, ezta? Lehenean, 1700eko urtarrilaren 8koan irakur daiteke:
.JPG)
Baina diodan bezala, bada beste
bataio-erregistro bat, apalagoa, apunteetan darakutsanez:
.JPG)
“En veinte de octubre de mil setecientos y uno años, yo D. Andres de Garro, cura
beneficiado de San Miguel de Echagüen y San Martín de Zalgo, bauticé a un hijo de Catarina de Idiaquez; llamóse Agustín Antonio. Sus padrinos fueron Miguel de Ibabe y Ana María de Murua. Los abuelos maternos Lucas de Idiaquez y Agueda de Dolara”
Zertara dator bigarren bataio-agiri hori? Nola
ulertu behar da? Oraingoan ez du aitaren erreferentziarik ematen. Agustin
Antonioren gaineko informazioa ematen duen publikapen batean “era hijo
natural” irakurri dut. Ez dut uste mugaketa egokia denik, izan ere
naturaltzat hartzen dena gurasoak ezkondu aurretik jaiotakoa da. Eta goian
ikusi dugu, 1700eko urtarrilaren 3an ezkondu zirela Gellaon. Beraz?…
Harridurarekin jarraiki, Agustin Antonioren
semeak 1778an hidalgiaren txostena betetzeari ekin zion,
eta dokumentuan Agustin Antonioren hirugarren data eta bataio-agiri agertzen
da, askoz ponpoxoagoa, 1778ko apirilaren 30ean sinatua:.
“… Madre, Doña Catalina de Idiaquez y
Borja, a quien le puse por nombre Don Agustin Antonio; y los abuelos paternos
Don Francisco de Idiaquez, Duque de los dichos Ciudad Real y príncipe de
Esquilache y conde de Aramaiona, y Doña Francisca de Borja; y los abuelos
maternos Don Lucas de Idiaquez y Borja y Doña Agueda de Dolara, natural la
dicha Doña Agueda de la anteiglesia de San Miguel de Arrazola en el dicho
Señorío de Bizcaia… Fueron padrinos Don Miguel de Ibabe y Doña Ana María de
Murua, vecinos de este valle, aquienes expliqué en lengua vulgar el parentesco
espiritual que contrajeron…”
Nondik kopiatu zuen Pedro Oruna Galarza
apaizak ziurtagirian adierazten dena? Jaramon egin behar bazaie ziurtagiri
ofizialei… konponduta gaude! Umearen amari Idiaquez Borja ipini diote, doinu eta ospe hobea izango zuelakoan. Bitxia da, aipatu hidalgiaren txostenean Katalinari
buruz esaten dena:
“Abuela
del pretendiente era Noble Hijadalga y de conocido y esclarecido linage, así
por su línea de Idiaquez como descendiente de los muy ilustres Condes de este
valle, como también por línea de Doña Agueda de Dolara, su madre, natural de la
anteiglesia de San Miguel de Arrazola, contigua a este valle, en el Noble Señorío
de Vizcaia, proviniente de la Ilustre Casa Solar e Infanzona de Dolara sita en
ella y de las antiguas y primeras poblaciones de dicho Señorío, y como tal se
halla een posesión y orígen de Caballeros Nobles HIjosdalgos desde tiempo
inmemorial…”
Aspaldi inbentatu zen genealogien erosketa! Ikusi
dugun bigarren bataio-agirian ez zen horrenbeste lore ageri Katalinaren
amarentzat! Baina agirietako ukituak ukitu, goazen aurrera eta begira zer
gertatu zen.
1700eko urtarrilaren 3an irakurtzen da
Gellaoko elizaren ezkontza-agiirietan:
“… se casaron in facie ecclesiae en virtud de despacho con que fui requerido el Excmo. Señor Don Francisco Idiaquez, hijo del Señor Don Francisco Idiaquez Duque de Ciudad Real y de la Señora Doña Francisca de Borja Princesa de Esquilache, con Doña Catalina Idiaquez hija legítima de Don Lucas Idiaquez y de Doña Agueda de Dolara…”
Zertara zetorren ezkontza hura? Auskalo!
Baraxuengo dorretik Gellaoko ezkutura joan ziren ezkontzera. Senargaia 42
urtekoa zen, eta andregaia 19. Eta Frantzisko Idiakezek nobleziako tituluak zeramatzan
berarekin… besteak beste Aramaioko Kondea izatekoa. Baina gauza zen 1682an
ezkondu zela Frantziska Niño de Guzman Villaumbrosako IV. Markesarekin! Ez
zuten seme-alabarik izan. Eta nik dakidanez – aurkitutako datuei nagokie-
emakume hori… 1725ean hil zen! Bigamoa, beraz, Kondea Katalinarekin ezkondu
zenean?
Datuen arabera bai. Gainera Katalina Idiakez
Dolara 1704an bigarren aldiz ezkondu zen, Ubidean, Juan Aldekoa Bizinayrekin.
1705ean lehen semea izan zuen bikoteak. Eta bere lehen senarrak – kondea-
bizirik segitzen zuen, 1711an hil baitzen. Nola explika daiteke korapiloa?
Kondetzaren erabilpen feudalistak
ahalbidetutako ondorioak iruditzen zaizkit aurrekoak. Iñaki Bazan
historialariak Euskonewsen idatzi zuen XV-XVI mendeetan Araban eta partikularki
Aramaion izandako “lehen gaueko eskubideari” buruz. Gure istorioa XVIII.ean
eman zen eta itxura guztien arabera pertsonaia higuingarri batzuek herritar
xeheekin edozein astakeria egiteko eskubidearen jabeak zirela pentsatzen zuten.
Eta nola jokatu zuen elizak hainbeste zikinkeriaren aurrean? Eta justiziak?
Beste norabait begiratu, eta delitua ahaztu.
Agian 1704tik aurrera, artean gaztetxoa zen
Katalinak bakea aurkituko zuen Aramaion, bertara itzuli baitzen bizitzera eta
bikoteak lau seme-alaba izan zituen. Gure istorioko Agustin Antoniok
itsas-armadako jeneralak, berriz, kondearen seme aitortu bakarra izan arren, ez
zuen kondetza heredatu, 1711an titulua Agustin Antonioren aitaren arreba bati
egokitu baitzitzaion.
Argazkiak: Ekain, JMVM
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina