ARRASATEKO IHAUTERIAK. 1900

Ihauteriak/Haratusteak/Karnabalak... zein izenarekin geratu? Berdin dio. Garrantzitsuena izpiritua da eta badirudi azal gainean egon dela beti, jai egun horiek ospatzeko orduan. Beste gauza bat da, sasoi bakoitzeko moralaren arabera, nolako erraztasunak izan diren alaitasun askea kalera agertarazteko. Eta esan behar dut jai hauetako informazio historikoa oso urria dela; zer esanik ez, argazki edo ilustrazioei dagokienez. Gaur txoko honetara ekarri nahi dut kronika txiki bat, 1900ekoa, alde batetik nik neukan datu apurretatik ateratakoa eta, bestetik, Miguel Madinabeitiak “La Voz de Guipúzcoa”n argitaratutakoa, urte hartako martxoaren 2an. Eta horrela hasten zen udal kronikalegilea, bere bizitzaren azken txanpan – sasoi hartarako ikusmen kamustuarekin: 

“Hace algún tiempo que los vergareses señores Aguirreolea y Gabilondo, asociados a otros jóvenes amigos suyos de este pueblo se inspiraron en la plausible idea de organizar en él dos funciones teatrales para el domingo y martes de Carnaval. En efecto, armaron en la Casa Consistorial un bonito escenario con decoraciones variadas y de buen gusto, trabajo, creo, del señor Urtubi, quien además prestó su inteligente cooperación en las tablas en las dos funciones"

Urtubi jaunak, Aretxabaletako botikarioa, oso lagun handiak zituen Arrasaten. Eta deigarria egin zait, antzezlan baten dekoratuen egilea izatea, ezen ehunda lau urte geroago bere biloba batek, Felix Aiala Urtubi, "Eskuak elkarri" nire lehen antzezlanaren dekoratuak diseinatu baitzituen, eta baita obran parte hartu ere. Aitaitaren ezpala, antza denez. Bihoakio hemendik nire agur beroa "Felico"ri.

Dakidanez oso egitarau borobila prestatu zen 1900eko ihauterietarako, antzerkia, musika eta dantza emanaldiak eskainiz. Otsailaren 25, igandea, piano errezitala eskaini zuten Arrasateko bi musikari gaztek: Jose Azkoaga, 19 urte, eta Sebero Altube, 20 urte. L.M. Gottschalk amerikarraren Tarantela eta Vals Handia jo zituzten, lau eskutara. Horren ostean, Nikolas Axpe tenore arrasatearrak “El panteón” erromanza abestu zuen. Eta amaitzeko, Toribio Alzagaren “Martin Tiñaku” antzezlan komikoa aurkeztu zen.

Sebero Altube

Otsailaren 27an, berriz, Jose Azkoagaren piano emanaldia, Ch. B. Lysberg suizarraren “La Baladine” obrarekin. Antzezlan berri bat, kasu honetan Vital Aza eta J. Estremeraren “Noticia fresca” aurkeztuz. Eta Nikolas Axperen erakustaldia, Juan de Arzadun “B. Ercilla”ren “El cementerio del pescador” zortzikoarekin. Amaitzeko, “Martin Tiñaku”ren bigarren aurkezpena eta Florencio Lahoz musika konposatzailearen Aragoiko Jota Handia jo zuten Altube eta Azkoaga piano joleek. 

Esan behar dut egun haietako egitaraua aurkitu nuenean deigarria egin zitzaidala obra desberdinetako egileen artean Gottschalk eta Vital Aza aurkitzea. Musika eta dramaturgian oso egile aurrerakoi eta ausartatzat hartzen dira eta Arrasateko XX. mende hasierako gizarte hartan horien obrak dastatzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.

Baina jo dezagun lekuko zuzena izandako Miguel

Jose Azkoaga Resusta: piano jole ona

Madinabeitiarengana, ordurako oso jota bere osasunean, bi egunetako emanaldietan egon baitzen. Martxoaren 2ko bere kronikan dio: 

“No me detendré, por ser profano al arte y carecer de una pequeña dosis, siquiera sea prestada, del númen del malogrado señor Peña y Goñi, para hacer la descripción de un espectáculo, al que cortésmente invitado, he tenido el gusto de asistir. Por lo mismo, no sé de los actores quién de ellos interpretó mejor su respectivo papel, pues, a mi juicio, todos ellos trabajaron con la seguridad, precisión y acierto de artistas consumados, tanto en la función del domingo como en la de anoche. Hubo una concurrencia numerosa que guardó el mayor orden y compostura. Aplaudió cuando era menester y se abstuvo de aplaudir cuando se creía que no era oportuno. No se produjo el menor incidente ni el más leve altercado que hiciese necesaria la intervención de la autoridad; de suerte que los individuos de la benemérita estuvieron confundidos como simples espectadores” 

Domingo Arrieta

Madinabeitiak esplizituki ez dioen arren, badirudi Agirreolea eta Gabilondo bergaratarrekin batera, oholtzara Arrasateko Juan Goñi, Antonio Aranburu eta Domingo Arrieta atera zirela. Eta musikari buruz honakoa dio Madinabetiak bere kronikan: 

“El simpático tenor Aspe ostenta un carácter meridional y para el canto flamenco se ìnsta como él solo.  Las comparaciones son siempre odiosas y no pretendo con esto rebajar a los pianistas señores Azcoaga y Altube, jóvenes de felices disposiciones que ejecutaron a cuatro manos la música clásica del programa, cautivando la atención del público que les prodigó merecidos aplausos” 

Diodan, Miguel Madinabeitiaren loba zela Sebero Altube. Eta Altubek 1901ean irabazi zuen Gernikako Udal Musika Bandaren zuzendari kargua; orduan Arrasatetik Bizkaiko foru hirira aldatu zen bizitzera.

 Horra hor, beraz,  duela 120 urte Arrasaten ospatutako ihauterien gaineko kronika txikia. Orduan ere dibertitu egiten ziren.

Argazkiak: JMVM