IPURTOTZ BASERRIAREN LEGENDA

Gabriel Jauregi idazle aramaioarra

BABESLEA: http://www.fentmuntanyaiformacio.es

“G. Aramayo” izenordez, Gabriel Jauregi – Gabirel, berak sinatzen zuen moduan- aramaioarra dugu, Etxaguen jaio baitzen 1895ean, Luziano izenarekin. Karmeldarra, Gasteizko karmeldarren komentuan eman zuen bizitza-tarterik luzeena, fisika eta kimika irakasten.  Herri jakintzaz enamoratua, nonbait, behin eta berriz idatzi zuen euskal mito, legenda, naturaz eta abar. Baina bere ekarpenik sonatuenak, zalantzarik gabe, Pisia (1935) eta Kimia (1936) euskarazko liburuak ditugu, fraidegaientzat prestatu beharreko materialean oinarrituta.  Bermeoko Gaubeka irarkolan editatu zituen. Bizkaiko Larrean hil zen, 1945ean. 

“Karmengo Argia“ aldizkarian herri jakintzari buruzko Aramaioko istorio txiki bat kontatu zuen 1933ko apirilean,  eta zutabe hauetara ekartzea otu zait, gure arbasoen sinesmeneko nondik norakoak ezagutzea interesgarritzat jotzen baitut, norantz goazen uler dezagun. Honela idatzi zuen Jauregik, Jabetasuna titulupean:

BABESLEA: http://www.fentmuntanyaiformacio.es

 “Lenegoko aldietan, oiñ baño artzain geiago ei-egozan. Eta artzaiñak baso guztiak eurentzat gura izaten dabez; orregaitik baso artean ez esparru, ez solo, ez etxe barririk egiterik eztabe gura izaten.

Aramayon esaten dabenez, bat edo batek baso artean etxe barrien bat egiñ gura baeban, etxakon debekatzen, egiteko azkatasuna eukan; baña egiñdako etxearen jabe izateko ura tellatutik bera parra-parra jausi bear zan. 

Goialdean, Ipurtotz baserria

Tellatutik bera ura jausteak etxearen jabetasuna egiñ ebanari emoten eutson. Etxango atx-ondoan ipurtotz gaur deritxon etxea egiten beiñ baten bata si ei-zan; baña egunez egiten ebazan ormak gabean artzaiñak lurrera botaten ei-eutsezan. Ormak jaberik ez eukien eta edonork bota leikezan; jabe izateko tellatua ipiñi ta tellatutik bera ura jausi bear zan-da. Ta alan egunez egiten ebazan ormak gabean beti ondatzen eutsezan artzaiñak, eta eziñ jabetasuna lortu, ez etxea amaitu

Ipurtotz-etxea egiten ebillan gizona zailtasun aundikoa ta gustiz azkarra zan-eta, egunak Joan, egunak etorri; ormak egiñ, ormak bota; alako baten goizetik gabera ormak jaso, tellatua ipini eutson bere zorioneko baso-etxeari. Baña euririk ez eban egiñ gau artan eta tellatutik bera ura etzan jausi; orregaitik ipurtotz etxeak oindikon jaberik ez eukan; eta artzaiñak, inoren ardura barik, etxe guztia apurtu eben. 

Urrengo egunean barriro jaso etxea, tellatuak ipiñi ta edarkada bat ur tellatu gallurrera jaso ta alderdi bietara, erdi bana, bota eban etxea egin ebanak. Oingoan tellatutik bera ura jausi zala-ta, jabe geratu zan betiko ipurtotz egiñ eban gizaona, ta artzaiñak jabetzat artu eben”

BABESLEA: http://www.fentmuntanyaiformacio.es

 

Argazkiak: JMVM, Euskomedia,