Sarritan egin didate galdera: Arrasaten San Nikolas noiztik ospatzen da? Eta beti erantzun dut berdina: Auskalo! Eta jarraian beste itaun bat etorri ohi da, eskuarki: Zer ikusirik al dute San Nikolas eta Santa Klausek? Nire aldeko erantzuna, aldiz, konplikatuagoa izan da, ertz gehiagokoa, izan ere bi mitok bat egiten dute zalantzaren gunean eta ihardespenak ezin du argitu horren muina.
Ondoko azalpena, legenda, mito edo nahi dugunerako
hurbilpen bat besterik ez da. Baina ez du mitoaren deseraikitze izan nahi,
inondik ere. Nahiz eta istorioak dimentsio berria hartzen ari den, hain zuzen
ere oraindik bizirik dagoelako.
Inguratzen gaituzten ezkutuen gaineko
erantzunen beharra dugu gizakiok etengabe, eta sarritan mitoak sortzen dira.
Mito zaharrak eta mito berriak dira hein handi batean pertsonon sostengua, gure
ahalmen mugatuak baldintzatuta. San Nikolas ospatzen dugu aurten ere. Euskal
Herriko zenbait tokitako haur jai polita da, abenduko ospakizunen atarian
kokatua.
Gurekin geratu den jai honen jatorri
historikoa, existitu bide zen -mitoaren hasiera- pertsonaia bat da: IV.
mendearen inguruko jatorri grekoko gotzain bat: Bariko Nikolas, kanonizatu
ondoren San Nikolas bezala ezaguna. Familia aberats batean jaioa, badirudi
—mitoarekin jarraituz— bere aberastasuna pobreen artean banatzen zuela, gauez
diru-poltsak uzten zizkien laguntzen zien pertsonen leihoetan.
mitologiako gutxienez hiru figurekin lotu zen. Lehena, Odin jainko eskandinaviarra. Iparraldeko Europako herriek jaialdi bat ospatzen zuten neguko solstizioan, abenduaren 21eko gauean Odinek zerua zeharkatzen zuela bere gurdian sinetsita, bertutetsuak sarituz eta gaiztoak zigortuz. Bigarren bat, Gabonak pertsonifikatzen dituen pagano bat da, bizar zuri luzea eta mihura-adarrak apaindutako kapela duen agure bat, jendea Gabonetako jaiak materialki gozatzera animatzen zuena. Pertsonaia horrek hainbat izen jasotzen ditu, eta hizkuntza ezberdinetan Papa Noelen baliokideak izango lirateke (nöel frantsesez Gabonak da), XVII. mendeko mitologian jada presente dagoena.
Azkenik, Europako herrialde batzuetan, San
Nikolasengan oinarritutako pertsonaia bat garatu zen: gotzain jantzita dagoen ume
edo agure bat, abenduaren 6an, eskale koplak kalera ateratzen diren haurrei
opari txikiak eramaten dizkiena. Amaren aldeko nire aitonaren Aguraingo etxetik ateratzen zen gotzainez jantzitako haurra XIX. eko amaieran, eta egun ere Arabako herri hartan bizirik segitzen du ohiturak. Horixe da zuzenean lotuta dagoena abenduaren
6an Euskal Herriko zenbait herritan gertatzen denarekin, hots, oraindik ere haur askok abesten dioten figurarekin. Eta, noski, Arrasaten
abesten denarekin, jaian inoiz gotzainik eman ote den ez dakigun arren.
Ez du zerikusirik, ordea, XIX. mendeko estatubatuar
asmakizunarekin —beste mito bat— Gabon gauean agertzen den Santa Klaus potolo
eta bizar zuriarekin, eta data hori baino askoz lehenago, kontsumismo
amaigabeko mezuekin nazkatuta uzten gaituena.
Eta horixe da gaurko nire
azalpen bat, katedra ezartzera noala pentsatu gabe. Falta zitzaidana! Bego hor
San Nikolasen mitoa eta goza dezagun egunarekin. Nik behintzat abestu egingo dut.
SAN NIKOLASen GAINEAN ZERBAIT GEHGIAGO
https://1949arrasate.blogspot.com/2022/12/san-nikolas-eta-joxe-letona.html
https://txemax3.blogspot.com/2015/12/san-nikolas-xxaren-hasieran.html
https://txemax.blogspot.com/2021/12/san-nikolas.html
Argazkiak: 3digitala, DV
