JOSE PRADERE ARRASATEKO DULTZAINA EGILEA

 

Praderetarrak

Sebero Altuberen biografia azaltzeko idatzi nuen liburuan (1979) garbi asko adierazi nuen goi mailako dultzaina jolea izan zela hura, bere anaia Benignorekin batera. Ordukoak dira ondokoak:

“ Ba al dakizu, irakurle, Sebero lehen mailako dultzaineroa zela? Arrasateko orduko denborako jende askok gogoratzen du, nahiz eta orduko “kronikak” ezer ez esan horretaz.

Hirukote bat osatzen zuten Seberok, bere anaia Benignok eta Kristobal Bedia gazteak. Honek 9 urte zituen trebetasun handiaz bere biei laguntzen zienean. Benignok 20 eta Seberok 18 izango zituzten”

Urrutiko garai haietan nik ere ez nekiena da Arrasaten dultzaina egile entzutetsu bat izan zena. Gaurkoan datu banaka batzuk emango ditut – batzuk ezagunak dira, Juan Mari Beltran adiskideak “Dultzaina Gipuzkoan, 1950era arte” liburu ederrean argitaratu baitzituen 2004an.

Jose Beltran Pradere Uribesalgo Arrasaten jaio zen 1827ko otsailaren 14an. Aita, Juan Beltran Pradere Pradere  (1) Frantziako Arguenos herrixkakoa zen, Goi Garonakoa. Beraz, ez bide zen euskalduna, inon publikatu den moduan. Frantziarra Arrasateko Eulalia Uribesalgo Moyarekin ezkondu zen 1825ean eta bi semeren gurasoak izan ziren: Juan eta Jose Beltran. Azken honi dagokio gaurko protagonismoa.

Jose Pradere Uribesalgo birritan ezkondu zen,  1859 eta 1873an, Maria Joakina eta Josefa Antonia Karrera Kataide ahizpekin, hurrenez hurren. Arrasateko 1887 eta 1897ko industria zentsuetan Jose Pradere “latonero” bezala agertzen da. Gure pertsonaia, 1898ko urriaren 13an hil zen.

Praderetarrek latoia fabrikatzen al zuten? Zalantza sortzen zait.

Jose Pradereren dultzaina bat

Arrasateko1883ko  industriari buruzko Miguel Madinabeitiaren aipamen batean Pradere agertzen ez delako. Baina zalantzarik gabe Praderek latoiarekin egiten zuen lan. Behintzat latoizko produktuak ekoizten zituen: dultzainak. Eta horren lekukotasuna geratzen da.

Horrexegatik dakigu Jose Pradere Uribesalgok beste anaia bat zuela, Juan, Durangora bizitzera aldatu zena eta hark ere dultzainak fabrikatzen zituela, latoizkoak. Eta bi anaien eskuetatik atera ziren instrumentuek “Pradere.Durango” eta “Pradere.Mondragón” marka daramate. Juan Mari Beltranek dio bere liburuan:

“Pradere anaiek latoizko dultzainak egiten zituzten, batzuetan zilarreztatuta eta besteetan bere latoi kolorearekin saltzen zituztenak. Metalezko dultzaina hauek, zurezko dultzainen antzeko neurri eta tonalitatean daude eginak… Ezagutzen ditugun “Pradere.Mondragón” markako dultzainak zilarreztatu gabeko latoizkoak dira”

Eta karakteristika gehiago ematen segitzen du Beltranek:

“Durango” nahiz “Mondragón” izan, dultzaina guztiek pita sartzeko zabalagoa den errefortzu bat dute goiko muturrean. Bi modeloetan, goiko muturretik beheko kanpairaino tutuaren forma berdina da. Gure eskuetan izan dugun “Pradere-Mondragón” markako dultzaina bat Tolosako txistulari eta dultzainero den Jose Ramon Garikanorena da. Dultzaina horrek gaur egungo pita batekin ondo funtzionatzen du”

Zenbat dultzaina egin zuten ez dago jakiterik. Ezta Arrasateko dultzaina joleek Pradereren instrumentuak erabiltzen ote zituzten ere. Normalena izango zen herriko dultzainak jotzea. Baina batek daki!

Bestalde, Jose Pradererekin segituz, latoia ez zen erabiltzen zuen langai bakarra, ezta salgai bakarra ere. Itzuliko naiz pertsonaia horrekin, bere beste merkatal-alde batekin.

 

 (1) Jose Mari Agirre Kerexetari esker dakit datua. Bihoakio nire eskerrona

Argazkiak:  Espainiako Liburutegi Nazionala (Pradere sendia), Juan Mari Beltranen liburua (beste biak)