ARRASATEKO ARENAZA SENDIA, RAKETISTAK (2/2tik)

Margarita Arenaza "Mondragonesa"

Ikusi genuen aurreko batean Juanita “Olga” Arenaza Velascoren raketa munduko nondik norakoa eta oraingoan haren ahizpa Margaritari dagokio, berau ere lehen lerroko jokalaria izan baitzen, penintsula eta Ameriketako frontoietan. Margarita – frontoietan “Mondragonesa”-  kantxetatik erretiratu ondoren Fuengirolan bizi da, eta berarekin hitz egin ahal izan dut.

Gure protagonistaren kirol ibilbidea modu desberdinean egosi zen ahizparenarekin alderatuta. Margarita Arenaza Velasko Arrasaten jaio zen 1925eko azaroaren 3an. Eta beste bi ahizpa eta Bergarako izeba eta lehengusinekin erbesteratze aldi bat pairatu ondoren, Arrasatera itzuli zen 1939an.

Txikitatik izan zuen raketarako zaletasuna, bere lehengusina Justi eta Mirenek utzitakoekin jolastu baitzuen maiz Zaldibarko frontoian. Juanita ahizpak eskuzko modalitatea nahiago bazuen ere Margaritak raketari heldu zion lehen unetik eta hamalau urtetarako ondo erabiltzen zuen erreminta. 

“Etxe aurreko Zaldibarko frontoian jolasten nuen oso goiz – gero fabrikan lanean ari ziren mutilak zetozelako- eta Arrasateko “baraterua” genuen “Chiquito de Cestona”ren Maria Elustondo alabarekin egiten nuen bikotea. Debara hasi ginen joaten entrenatzera, han trinkete egokia baitzuten

Margarita, lehena ezkerretik

eta Eibarko raketistak ere bertaratzen ziren. Haien artean banaka batzuk oso onak zirenak. Gu biokin “Txato Columnas”eko alaba ere etortzen zen. Beraz, hiru ginen arrasatearrak. “Chiquito de Cestona”k pilotak prestatzen zizkigun eta raketak Mutrikuko Balendin Zumalabek. Ez ziren oso raketa onak eta kolpeen eraginez aurki bihurtzen ziren. Berriro zuzentzeko, prentsa gisako xafla batzuk erabiltzen genituen” 

Garai hartatik oso harreman ona izan zuen Margaritak, gero pilotari ospetsuak bihurtuko ziren herriko pilotariekin: Arriaran anaiak, Zurdo Mondragón, Bolinaga…


Deban entrenatzen ari zela, Bartzelonako “Sol y Sombra” frontoirako eskaintza bat izan zuen 1941ean. Birritan pentsatu gabe hara joan zen, Mari Elustondorekin. Margaritak gogoratzen ditu, Bartzelonarako Arrasatetik atera zireneko “Chiquito de Cestona”ren hitzak: “Zuk karrera egingo duzu, baina nire alabak ez” Eta Arrasateko “barateruak” asmatu egin zuen..

“Bartzelonako frontoian Mondragonesa izenordearekin aritu nintzen. Txapelketa bat irabazi nuen frontoi hartan eta 750 pezeta ordaintzen zidaten. Kopuru polita zen baina gastu handiak genituen. Justi “La Vasquita” lehengusina nuen orduko erreferentea Bartzelonan. Bere amarekin bizi zen eta

Margarita, bigarrena ezkerretik

sarritan joaten nintzaien etxera, bazkaltzera. Justi garai hartan oso ona zen eta penintsulako frontoietatik mugitzen zuten enpresek. Hegazkinez joaten zen noizean behin Bartzelonatik Sevillara, hango frontoian jokatzera. Urtebete bakarrik eman nuen “Sol y Sombra” frontoian, gaixotu egin bainintzen, eta Arrasatera itzuli nintzen. Urtebete inguru gurasoekin egon ondoren, Madrilera aldatu nintzen, raketarekin segitzeko asmoarekin. Eta egoitzaz ez ezik kirol izena ere aldatu behar izan nuen: aurrerantzean, karteletarako luzeegia zelakoan “Mondragonesa” desagerrarazi zidaten eta Margarita bezala aritu nintzen”
Madrileko “Madrid” frontoian ihardun zuen 1943tik. Ildefonso Anabitarte enpresariaren zuzendaritzapean egundoko mugimendua ematen ari zen rakestisten inguruan. Ordurako Madrilen Juanita ahizpa ari zen frontoi berdinean eta partidu batzuetan elkarrekin jarri zituen enpresak. Nolanahi ere, aurki Margarita ezkondu egin zen eta pilotako profesionala izateari utzi zion … Baina frontoiaren dei indartsuari ezin gorrarena egin eta handik zenbait urtetara kantxara itzuli zen, ibilbide berri hartan “Txiki Jai” frontoira. Eta han ibili zen, 1953ra arte.
Bere karreraren bigarren aldian, Margarita goi mailako profesionala bilakatu zen eta partidu historikoak jokatu zituen. Modu berezian gogoratzen du Eskoriatzako Mirentxuren kontrakoa, zeinean 14-29 galtzen egotetik 30-29 irabaztera igaro zen. Margaritak hamasei sake egin zituen jarraian! Frontoian izan zen iskanbila! 

Margarita, 1950ean

“Mexikoko Moises Cosio enpresaria etorri zen Madrilera 1953an eta bi urteko kontratua egin zidan “Colon” frontoian jokatzeko. Kontratua amaituta, Madrilen hiru alaba nituenez gero, penintsulara itzultzea erabaki nuen eta pilota ahazten saiatu nintzen ... Baina, Juanita ahizpak abisatu zidan nirekin kontatzen zutela proiektu berri batean eta Mexikorako bidea hartu nuen berriro 1956an. Eta Metropolitano frontoian jokatu nuen, hura 1974an itxi arte. Nire sasoirik onena izan zelakoan nago, bai jokoari dagokionez baita satisfakzio pertsonalei buruz ere. Hirurogei pilotari ginen eta partiduak goiz, arratsalde eta gauez programatzen zirenez gero batzuetan bi partidu jokatu behar izan nituen egun bakarrean. Juanita ahizparekin ere aritu nintzen, inoiz edo inoiz” 

Raketisten munduak legenda asko sorrarazi ditu. Emakumeak gizonezkoen ohiko kirol mota batean aritzeak zer esan ugari eman zituen.“La Gaceta social de México” aldizkariak, 1968ko irailean honela idazten zuen:

Mexikoko frontoian, omenaldi batean

“El frontón con pelota dura es un juego apasionante, precioso. El hecho de que las profesionales sean mujeres no quiere decir que este deporte sea suave ni mucho menos, ya que requiere de mucha fuerza e incluso, en ocasiones, de rudeza, no exenta de peligro. Pero la figura de la mujer dentro de la cancha resulta siempre estética, agradable, graciosa. Ahora bien, las pelotaris no son unas deportistas cualquiera; su profesión las obliga a enfrentarse a un público susceptible, a veces inconmovible, que por otro lado resulta buen conocedor, y por lo mismo exigente. Sólo que cuando entra de por medio el dinero – las apuestas- cualquier visión objetiva es difícil de mantenerse. Lo que queremos decir es que resulta muy duro enfrentarse a un público semejante, que en ocasiones grita insultos y tiene el mal gusto de demostrar su desagrado arrojando monedas a la cancha. Y eso, amigos, no es fácil de sufrir. Se necesitan muchas agallas, mucha entereza y serenidad, y sobre todo mucha afición y profesionalismo para salir tarde con tarde a jugar y a enfrentarse con lo que venga. Se supone que existen representantes de la autoridad para

Mexikoko raketistak, txango batean. Margarita eserita eskuinean

velar porque el espectáculo se desenvuelva sin incidentes, pero en ocasiones “los azulitos” son poca cosa para enfrentarse a señorones de influencias o a simples apostadores con aires de gangsters” (1) 

Bada, bai. Mexiko D.F hiriburuko frontoietan, giroa ez zen goxoena. kirolari haientzat. Baina profesionalak genituen eta kantxa zeukaten lantegia. Emakume indartsuak ziren, alde fisiko eta animikoan. Margaritaren kasuan, gainera, maiteminduta zegoen bere profesioarekin. 

Juanita eta Margarita ahizpak, Mexikon

“Nire ahizpa Juanitari “La brazos de hierro” esaten zion Mexikoko prentsak. Niri buruz, “La pantaletas mil colores” idatzi zuten inoiz. Edozein modutan, guk frontoian eman genuen dena eta oso harro nago. Horregatik diot, berriz ere munduratuko banintz, raketista izango nintzatekeela. Pilotak bizitza desberdin bat eskaini zidan eta pilota maite dut. 

José José abeslariarekin

Raketistak desagertu egin ziren frontoietatik. Modalitate honen ibilaldia ez zen oso luzea izan. 1916an sortu eta 1980 inguruan itzali zen betiko. Gerra zibilaren ostean Espainiako Pilota Federazioa sortu zen eta Moscardo jenerala izan zen lehen arduraduna. Aurki, Federaziotik gerarazi egin zuten raketarako frontoi berririk eraikitzea eta jokalari berriei lizentziak ematea. Arrazoia garbi zeukaten: “Raketa ez da egokia emakumeentzat, lehen lehenik ama izatea pentsatu behar dutenak”

Espezialitateak iraun zuen bitartean arrasatearrak ere izan ziren presente, Arenaza sendiaren bitartez.

 (1)Anparo Arenaza ahizpa gazteak, bere aldetik, 1950ean Madrilen entrenatu bazen ere pilotan aritzeko, debutatu behar izan zuen egunean bertan atzera bota zen. Begira zer dioen frontoiko giroaz: “Ezagutzen nuen pilotaren inguruko giroa – apustuen mundua oso konplikatua zen, gogorra, eta ikusleek edozein gauza esaten zieten pilotariei. Horrexek beldurtu ninduen eta pilota mundua erabat utzi nuen”

 Aurreko artikulua:

http://txemax3.blogspot.com.es/2015/09/arrasateko-arenaza-sendia-raketistak.html

 Argazkiak: Arenaza sendia