IBABEKO ANDRA MARI KOFRADIA, BERTSOTAN

Ibabe Kofradiako idazkaria genuen Txema Abarrategi bapatean hil zen iragan abuztuko 20an. Heriotzaren gauzak!: hilaren 10ean izango den "kofredoen" bilerarako deialdia berak sinatua jaso dugu kideok.  Euskaltzale sutsua zen, eta euskararen inguruko hainbat ekimen zor zaio. Bertsolaritza zalea genuen eta horregatik, bere oroimenez, gaurko ekarpentxo hau eskaini nahi diot. Zaude betiko bakean Txema, eta eskerrik asko egindako lanarengatik, emandako ereduarengatik... eta niri pertsonalki luzatutako laguntzarengatik.

====.====

Ibabeko Andra Mari Kofradia” liburua idatzi nuenean (2015) zenbait zehazkizun berri aurkitu nituen, eta horietakoa da gaur hona dakardana, Ama Birjinari bertsolari batek egindako ekarpena azalduz.  Seguru nago Kofradiaren historian, bertsolari batek baino gehiagok bere bertsoak eskainiko zizkiola Andra Mari Ama Birjinari. Baina elkartean horietako bakar baten testigantza aurkitu dut. Hain zuzen ere, Oñatiko bertsolari bati dagokio. Iraileko ospakizunera Kofradiak berak gonbidatua, Arantzazuko frantziskotarren bitartez 1955ean egon zen Andra Marin. Graziano Anduaga (1877-1965) “Gezaltzako Aitona” dugu bertsolaria, argazkikoa. Arantzazu ondoko Gezaltza baserrian jaio zen eta bertsoetan Arrasateko San Frantzisko elizan egon ziren Aita Garmendia eta Aita Garayalde aipatzen ditu.

Graziano Anduaga

Aita Garmendia – Demetrio Garmendia euskaltzale berrobitarra- sermoilari gisa aritu zen Andra Marin, 1954ko ospakizunean. Eta 1955ean Aita Garayalde izan zen aukeratua. Urte hartan bertan kantatu zuen Gezaltzako Grazianok eta Kofradiak 100 pezeta ordaindu zizkion. Irakur ditzagun bertsoak: 

“Ibabeko Andre Mariari, bertso berriak Gezaltzako Aitonak jarriak.

Andre Marian ola daukaten/ ermita eder batian

lendabizi aurten ikusia naiz / Aramaioko errian.

Aita Garmendiak deitu zidan /ango jaunen izenian.

ongi banitzan ara joateko / Agorrillaren zortzian.

Berandu xamar iritsi nintzan / amaikataerdik aldian,

Meza nagusi agurgarria / bukatzen zeukatenian.

Andre Mariri nere otoitza / egin nion bere aurrian,

arrera ona egin zidaten / ikusi ninduenian.

Ze jai eder egiten duten / ango baserritar danak!

Ikusten danez laguntzen die / an daukaten Birjina Amak.

Zintzo ta zuzen danak betetzen / apaiz jaunaren esanak,

anaitasuna gordetzen dute / orrela bizi diranak.

Konfesio ta komunioa / lendabiziko goizian,

amarretako gozoa eginda / Meza nausia ondorian.

Kontu guztiak argitaratu / apaizak Meza ostian,

kontuak esan, bertsuak entzun / bazkari ona gaiñian.

Esan zidaten nola daukaten / antxiñako Kofradia,

noiz eta nola jarria danik / ezaugerarik gabia.

Danak biotzez maite dutela / daukaten Andre Maria,

eta orobat apaiz jauna´re / guzien zuzendaria.

Esan zidaten aurresko dantza / len ateratzen zutela,

aspaldi ontan oitura ori / baztertuta daukatela.

Nik esan nien aldan lenena / berriztatu dezatela,

Andre Mari naigabetuta / egongo dala bestela.

An bezelako alaitasunik / nik ez det iñun ikusi,

bertsuak ere izan ziraden / egoki edo itsusi.

Kofradi orri nere gogoa / nai diot adierazi,

gaztea banitz zuekin lagun / ortxe nai nuke nik bizi.

Agur apaiz jaun maiteak eta / Kofradi ortako danak,

orobat Aita Garmendia ta / Aita Garayalde jaunak.

Osasuna ta pakea, eta / luzaroko zorionak,

biotzetikan opa die, bai / Arantzazuko aitonak.

Bada liburu bat, Aita Villasantek 1961an argitaratua, “Graziano Anduaga aitonaren uzta” titulukoa, eta bertan gure gaurko protagonista honen bizitza eta bertso zein kontakizunak azaltzen dira. Aramaioko bertsoa ez dakar liburuak eta gaurko idazkiño honek Graziano Anduagaren uzta aberasten du.

Argazkia: JMVM