ARAMAIOKO AMANGIZONAK

“Amangizon” Aramaion erabilitako hitz bat zen, egun erabat ahaztuta, baina udal aktei esker ezagutzen duguna. Zein da hitzaren jatorria? Ezin dut esan. Garbi dagoena, ordea, da bere esan nahia. Amangizonak, labur bilduz, alkatearen aginduak herritarrei azaldu behar izaten zizkien, eta horretarako auzo eta kaleetan arduradun bana hautatzen zen. Pregoilariaren lana?

XIX. mendeko aktetan sarri agertzen da “amanguisones”en gaineko aipamena, gehienetan udal korporazioaren osaketa egiten zenean. “Amangizon” hitzaren ordez, batzuetan, idazkariak erdal hitzak erabiltzen zituen: “mayoral”  edo “avisador” Beste batzuetan, berriz, euskal eta erdal hitza agertzen ziren, bata bestearen ondoan.

Alkatea Juan Domingo de Ferran zelarik, 1848ko urtarrilaren 6An, udal bilkuran erabaki zen, adibidez:

“Acto continuo se procedió al nombramiento de los conocidos con el nombre de “Amanguisones” esto es, de los que tendrán la obligación de dar a los vecinos las órdenes que tenga a bien pedir el Sr. Alcalde. Y resultaron elegidos por unanimidad, a saber:

Para Ganzaga, Bartolomé Larrea; para Echagüen, Simón Idigoras; para Aréjola, Domingo Ibargüen; para Uribarri, Juan Manuel Aguinagalde; para Barajuen, Vicente Altuna; para Uncella, Diego Oteiza; para Azcoaga, Pedro de Ugalde; para Eguzquierripa, Jose de Arana menor; para Arriola, Bernardo Elejoste; para Nardeaga, Simón Altuna; para Machain, José Ortubay; para Ibargoya, José de Loinaz; quedando el nombramiento del de Olaeta, según costumbre, a disposición del Sr. Alcalde pedáneo de ella”

“Amangizonak” bere betebeharra zuen artean, XIX. mendean udal entramatuan. Amaitzeko, diodan, normalean amangizonak hautatzen ziren egun berean “buleroak” ere izendatzen zirela. Zeintzuk ziren horiek? Etxez etxe, bulda kobratu behar zutenak, hau da, Aita Santuak emanda, zenbait egunetan okela jateko beharraren salbuespen idatzia.