 |
| Ricardo Becerro de Bengoa |
Hizkuntzen inguruko ikerketa lanetan
denetariko ezustekoak jasotzera gaude ohituta, zientziaren beste edozein
adarretan gertatzen den moduan. Oraingo honetan bitxikeria bat azaldu nahi dut,
begirune osoz azalduta, horren egileak nire sinpatiak piztu baititu beti.
Gainera, hizkuntzalaritzaren historian ezin daiteke esan euskarak goi mailako
adituak izan dituenik, XX. mendea oso sartuta egon arte. Eta oraingo istorio
honek 1882ra arte garamatza. Garraiatzailea Ricardo Becerro de Bengoa arabarra
dugu, Aramaioko erroak zituena, eta “Revista Contemporánea” zeritzanean
publikatu zuen, urte hartako irailaren 15ean, “Estudios de la lengua ibera ó
euskara (conclusión)” tituluarekin.
Aipatu aldizkariak Madrilen zuen egoitza
nagusia, baina Parisen, Mexiko, Venezuela, Brasil, Argentina eta Kuban ere
zituen ordezkaritzak. Becerro de Bengoak ospe handia lortu zuen
zientzia-dibulgatzaile bezala eta Historia eta Artederretako akademikoa genuen.
Beraz, ez zen edozein izan.
Ikerketa lan horren “Arabako tokiko
etimologiak” izeneko alorrean Becerro de Bengoak azalpen zuzen batzuk eta,
mordo bat, okerrak ematen ditu. Okerrak, baina, egungo perspektibatik eta
hizkuntzalaritzak garatu duen ezagutzatik epaituta. Horregatik diot begirunez
hartu behar dugula arabarraren egintza. Aramaiorekin zer ikusirik duten toki-izen
batzuk azaleratuko ditut.
Aramaiori
berari eskaintzen dion nondik norakoa oso berezia da: Ara-maitz-ona (¿valle del
buen maíz?)
Ibarra (Ibary-ar; delante del río,
ribera) Zalgo (Zan-go; encima de la corriente) Gureya (en la curbatura,
en la revuelta) Arejola (Arboleda de la ferrería) Arriola (Ferrería
vieja, taller de piedra) Bengoa (la casa de abajo) Goicoechea
(casa de arriba) Olave (Ferrería baja) Ascoaga (Azco-aga, sitio
de los dardos o flechas. Atz-go-aga, sitio detrás del alto) Barajuen (Bara-goen,
cercado o cerrado o amurallado en lo alto. Aquí estuvo el castillo de los
famosos señores de Aramayona, de maldita memoria) Echagüen (Eche-goen,
casa de la altura) Gánzaga (Gan-echa-aga, casa de la cima) Olaeta
(sitio de la ferrería) Uncilla (rodeada de hiedra) Uribarri (pueblo
nuevo) Sabola (chabola, choza de céspedes)
 |
| Uribarri auzoa. 1925 |
Alzaga
(del alisal) Amezua (del quejigal) Aranerreca (del río del valle)
Arraburu (cabeza de las rocas o encinas) Arraga (entre piedras) Bentamoch
(venta pelada) Bolumburu (cabeza del molino) Ipistico arriaga
(sitio de la piedra del obispo (escenario de la famosa leyenda de los hijos de
Amandarro) Besaide (Besailde, bosque del muerto) Jarindo
(inmediato al jaral) Subero (zu bero, madera caliente, al abrigo de los árboles)
Larragain (campo alto) Galzasarreta (sitio del camino viejo) Achurricogaña
(arriba detrás del pueblo) Cruceta (sitio de la cruz)
Gaurregungo hizkuntzalariek bestelako
adierazpenak emango lizkigukete (dizkigute) toki izen horietako batzuentzat.
Beste zenbaitzuetan, ordea, ilun geratzen da oraindik hitzaren esanahia. Becerro de Bengoak,
unean uneko bere ikuspuntu bereziarekin, bide bat ireki zuen. Hori, behintzat,
zor diogu.
Argazkiak: JMVM
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina