EUSKAL ANTZERKIA ARRASATEN, 1935

EAJren antzezleak, 1935ean

Batzuetan komentatu dut Arrasateko euskal antzerki zaletasuna ez dela gaurkoa. Iragan  mendearen lehen herenean, batez ere 1931 eta 1936 bitarteko urteetan, ilusioz aritu ziren arrasatearrak, gehien bat EAJko kideak, neskak zein gizonezkoak euskarazko testuak taularatzen.  Gaur horren adibide bat eman nahi dut, 1935ekoa, urte hartako maiatzaren leheneko ospakizunen artean egitarau aproposa prestatu baitzuten Euzko-Gaztedikoek. 

1935eko apirilaren 25ean Euzkadi egunkarira zekarren ondoko albistea “Garbi” izenpetzen zuenak: 

“Urtero bezela, aurten ere bertako euskal langileak asi dira Lanaren Eguna ospatzeko jayak gertatzen. Bertan egunean izango diren jayetatik gañera aurreko egunetarako antolatzen dabiltz antzerki-jai ikusgarri aundi bat, Arrasaten gutxitan ikusi dan bezelakoa. 

“Eriotz-Bide” iru ekitaldiko antzerkia, oraintxe euskerara biurtua, Avasc-eko apaiz jaun agurgarri batek, Bedia antzokian lenengo aldiz egingo dute Euzko-Gaztediko antzezlari trebeak. Antzerkia aukera-aukerakoa da langilien jai egunerako, ba ikaskizun aundiak daukoz langile arazotzaz. Onetaz gañera, Euzko Abesbatza gertatzen dabil abesti batzuk eta olako eres ta antzez jai egitarau ederrakin ez dago zer esanik egun ortan Bedia antzokia guztiz bete-bete egingo dana. 

Joxe Markiegi euskaltzalea

Kronikak  argi pixka bat ematen digu garai hartako euskal antzerkiari dagokionez. “Eriotz Bide”  zeritzana alemanetik itzulitako obra zen. Nor genuen kronikako “Avasc-eko apaiz jau agurgarri” hura? Eta zer zen Avasc? Euskal antzerkiaren historia txikian berezko hizkiz agertzen zaigun apaiz hura Joxe Markiegi Olazabal zen, Arrasateko apaiz laguntzailea, 1936an frankistek fusilatuko zituztenetako bat. Markiegik Paul Humpert-en “Der Todes´ Weg” deritzana euskaratu zuen eta “Antzerti” bildumako 38-39 zenbakietan argitaratu zen 1935ean. Eta zer adierazten zuen AVASC-ek? Agrupación Vasca Acción Social Cristiana. Bertako kide aktiboa genuen Joxe Markiegi debatarra, bere urterik mamitsuenak Arrasaten eman zituena. 

Benantzio Gaztañares

Apirilaren 30ean, Bedia antzokia izan zen abertzale eta antzerki zaleen topagunea, gaueko 8´30etan. Beteta ageri zen aretoa.

Lehenik ELAko abestaldearen ekitaldia izan zen, Luzio Markaideren zuzendaritzapean. Jarraian, iragarrita zegoen antzezlanaren lehen bi atalak eman ziren eta atsedentxo baten  ondoren hirugarrena. 

Obrak Errusiako nekazari, langile eta soldaduen arteko harreman zailak islatzen zituen. Belgikan 1932-35 urteetan berrehun bider inguru antzeztu zen obra, aurreneko aldiz Arrasaten eman zen euskaraz, eta antzezleak Euzko Langile Alkartasuna (ELA)ko militanteak ziren. Eszenografia eta antzezleen karikaturizazioa Antonio Armengouren ardura izan zen. Ekitaldi osoaren erantzukizuna, berriz, Benantzio Gaztañares euskaltzalearen esku egon zen. 

Eszenatokian kide hauek egon ziren antzezlanetan: Joseba Uriarte (Mikel) Luzio Markaide (Jon) Estepan Etxebarria (Gorka) Diego  Arregi (Don Martin) Paulo Arregi (Sajarov) Bittor Murgia (Anton Oker) Benito Etxebarria (Matxin agurea) Sabin Arrieta (Alex) Paul Galdos (Bolin) Felipe Okina (Hileff) Pedro Zumelaga (Gorky) eta beste pertsonaia batzuk, Bizente Barrutia, Joseba Agirre, Xabier Gorosabel, Roman Bidaburu, Eugenio Uranga eta Santos Zeziaga izan ziren.

Argazkiak: JMVM