apirila 18, 2018

TRENIK EZEAN AUTOBUS LINEA BAT. 1907



Hogeigarren mendearen hasieran, aurrekoan  Anglo Vasco Navarro Trenarekin ekindako obrak zeharo geldituta zeuden,inor gutxi azaltzen baitzen prest dirua inbertitzeko epe ertaineko errentagarritasunik ikusten ez zitzaion gaian. Deba Goineneko herriak izan ziren – Gasteizekin batera,- trenbidearen egitasmoari indar gehien eman ziotenak, baina errealitatea zen Anglo Vasco Navarro Railway Company Limited  enpresak porrot egin zuenetik, Malzaga-Leintz Gatzaga tarteko obrak hasi gabe geratu zirela.  Eta Espainiako gobernuak ahalegin batzuk egin zituen arren, badirudi diru publikoa ere uzkur zela eta obretarako enkanteak aldarrikatzen ziren arren, eskainitako funtsak txikiagoak bide ziren obretako kostua baino, eta beraz esleipenak hutsean geratzen ziren. 

Gauzak horrela, egun batetik bestera eta aurre susmo bat ere gabe, Gasteizko komunikabideetan honen gisako albistea agertu zen, 1907ko urriaren 14an: 

“Ayer se repartió profusamente por Vitoria una hoja impresa por Don Ramón Barrena en la villa de Mondragón, en la que aparecía el acta de una reunión celebrada en aquella villa para la constitución de una sociedad anónima que explote una línea de automóviles entre la estación de Málzaga y Arlabán, incluyendo Oñate. Al acta de la reunión precede una bien escrita memoria del referido señor Barrena, en la que se habla de los grandes progresos del automovilismo, los cuales pueden hacer que los productos sean transportados con la deseada rapidez, comodidad y economía, con lo que ganarían no poco los pueblos del recorrido” 

Elkartearen asmoa garbi zegoen: Anglo Vasco Navarro Railway Company Limited-aren lanari nolabaiteko jarraipena ematea. Leintz Gatzaga eta Malzagaren arteko biztanle eta enpresei garraio zerbitzua eskaintzea ei zen elkarte berri haren asmoa, bai bidaiarientzat eta baita merkantzietarako ere. Hasteko 80.000 pezetako kapitala izango zituen elkarteak, 100 pezetako akziotan. Eta elkartearen buruzagitzan, Ramon Barrena ezik Toribio Agirre eta Severino Samperio zeuden, hau da Union Cerrajeraren kapitalean goiko mailetan zeuden arrasatearrak.Kontuan izan behar da, Unión Cerrajera S.A 1906an sortu zela, baina Vergarajáuregui, Resusta y Cia. bezala, hasiera hasieratik pairatu zituztela Anglo Vasco Navarro Railway Company Limited-aren gabeziak.

Egitasmoaren bultzagileek garbi zuten akziodunak lortzeko tokirik seguruena Gasteiz zela, izan ere Anglo Vasco-k utzitako hutsuneak isolatuta uzten zuen Arabako hiriburua Deba Goieneko herrietatik. Bestalde, Arrasate eta Bergarako udalak eta korporazio pribatuak nekatuta eta aspertuta zeuden euren interes ekonomikoetarako administrazio publikoaren erantzunik ezarekin. Trenak Gasteiz-Leintz Gatzaga ibilbidea egiten zuen eta Gatzagako gainetik zaldi edota idi gurdiz egin behar zen gainerakoa, horrek adierazten zuen buruhauste eta atzerapenarekin. Hori gutxi bailitzan, XX.aren lehen urteetatik zurrumurruak ziren Arrasatetik tren linea bat irekiko ote zen Elorriorako eta horrek ez zien bat ere graziarik egiten Gasteizko agintariei, betiko gal baitzezaketen Deba Goieneko herriekin lotzeko aukera. Horregatik ez da harritzekoa, Ramon Barrena hiriburu arabarretako komunikabideen aurrera azaltzea, autobus linea baten ideia aurkezteko. Prentsak berehala egin zuen bat arrasatearren proiektuarekin: 

“Se ha estudiado este asunto desde el punto de vista del buen servicio que puede prestar al país, mientras se soluciona el difícil problema del ferrocarril Anglo-Vasco-Navarro. Y como negocio no podrá menos de resultar bueno, por lo popular de la idea y porque todos parecen estar decididos a implantarlo, con sacrificios modestos, y a darle vida con los múltiples, rápidos y agradables viajes que en los automóviles realizaremos. 

Durante todo el año, los viajeros de la costa de Guipúzcoa, los comprendidos entre Durango y Málzaga, y los de Vergara, Oñate, Mondragón etc. podrán venir a Vitoria, saliendo de sus casas a hora regular de la mañana para hacer sus negocios en Vitoria durante casi seis horas, regresando a sus domicilios para cenar” 

Barrenak bilerak izan zituen Banco de Vitoriako eta Mekatal Ganbarako agintariekin, akzioen kanalizazioari buruz hitz egiteko. Gasteizen, gutxienez, kapitalaren heren bat sartzea zen ekintzaileen asmoa. Barrenak adierazi zien hilabete batean ezagutu nahi zutela gasteiztarren jarrera, izan ere Pariserako bidai bat prestatzera zihoazen, orografiarekin egokien joan zitekeen autobusen marka erabakitzeko. 

Busen gaineko albisteak jauzi luzea egin zuen Pariseraino iritsiz eta Frantziako hiriburuko Automobilen Erakusketa Nagusian oso komentatua izan zen arrasatearren helburua. Horregatik Arrasatera aldeko eskaintzak eta tokian tokiko erakusketak egiteko erreguak heldu ziren. Lehena Noé Boyer & Cie enpresarena izan zen. Eta urriaren 25ean Arrasatera etorri ziren paristarrak 24 eta 16 plazatako omnibus banarekin eta 4 tonatako kamioi batekin. Eta urriaren 27an Arrasate-Gasteiz bidea egin zuten, prentsan irakurtzen den moduan: 

“Ayer domingo salió de la villa guipuzcoana el omnibús de 35 caballos a las 10´30 de la mañana, con 14 individuos de la sociedad que ha de explotar la línea de Málzaga al Alto de Arlabán, y eran las 12 cuando entraban en Vitoria, habiendo subido la cuesta vieja de Salinas de Léniz en 29 minutos. No se registró el menor incidente después de realizar tan brillantes pruebas, de las que quedaron satisfechos y sumamente complacidos los mondragoneses. En la junta verificada ayer por la Cámara de Comercio, quedó convenido el celebrar en Vitoria el viernes una reunión,
Fiat autobus modeloa
con la naciente sociedad mondragonesa, para tratar de que el proyecto de automóviles a Málzaga sea más práctico para Mondragón y Vitoria”
 

Jakina, proiektua oso erakargarria zen automobil markentzat eta aurki azaldu zen Arrasatera FIAT enpresako ordezkaria, erakusketak egiteko eskaintzarekin.  Autobusa, 40 zalditakoa, hogeita hiru bidaiarirentzat zen, hogei barruan eta hiru kanpo aldean. Azaroaren 1ean hogei ekintzaile autobusera igo ziren Arrasaten Gasteizeraino iristeko;beraiekin batera, Anglo-Vasco tren proiektuan hasieratik ibilitako Casto Zabala arkitektoa zihoan. Eta kotxe partikularrean, Higinio Resusta Union Cerrajerako zuzentzaileetarikoa heldu zen, Gasteizko agintariekin izan behar zuten elkarrizketan parte hartzeko. 

Merkatal Ganbarako bilera egin zen egin hartan eta mahai gainera azaldutako datuen arabera, Deba Goienako area geografikoan 27.000 biztanle ziren autobus garraio sistemaren balizko erabiltzaileak, zaldi gurdiz edo, banaka batzuk, automobil partikularretan mugitzen zirenak. Eta erabaki bat hartu zen: proiektua berraztertzeko eta bideragarria egiteko batzorde bat izendatu zen: Ramon Barrena, Toribio Agirre, Severino Samperio – hiruak arrasatearrak- Casto Zabala, Jose Zubia oñatiarra eta Pedro Tournan Gasteizko Merkatal Ganbarakoa. Bilera hura Ramon Barrenaren hitzekin amaitu zen: “Como buenos vascos que somos, terminemos esta junta y comencemos los trabajos al grito de Aurrera!” 

Arrasateko espedizioa busez itzuli ziren etxera eta biharamunean garragailuak erakusketa bat egin zuen Urkiolako portuan. 

Zertan geratu zen hura guztia? Nik esango nuke, etorri zen moduan joan zela: isil-isilik. Udazkeneko gau bateko ametsa izan balitz bezala, egitasmoa lurrundu bide zen eta botere faktikoak trenaren oinarrizko ideiari berrekin zioten. Behintzat, eta artean trena zenbait urte atzeratuko zen arren, ez dirudi Arabako Diputazioak oso begi onez ikusi zuenik arrasatearren egitasmoa, Gipuzkoako Diputazioarekin batera nahiago baitzuten bide politikoari indar gehiago ematea eta hasierako trenbidearen ideiari eustea. Artean bulegoko lan asko zegoen egiteke… Benetan ari ziren ucemtarrak garraio zerbitzu proiektu hartan? Ez al zen izango nolabaiteko estratagema Madrileko politikoak zirikatzeko? UCEMek oso harreman onak izan zituen Eduardo Datorekin... eta auskalo zertara etorri zen Barrena,Agirre eta enparauen ekimen hura!

ANGLO VASCO NAVARRO TRENARI BURUZ GEHIAGO



Argazkiak :JMVM
 

iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina