 |
| Arkuaz bestaldean, Adan de Yarzatarren etxea |
Badira herri baten historian
garrantzia izan duten familiak, baina denboraren poderioz ahanzturak zeharo
zokoratu dituenak, herri horren kontzientziatik
ia-ia desagertzeraino. Horrela gertatzen zaio Arrasaten Adan de Yarza
sendiari. Egia da familia horren sustraiak oso azalean ageri direla arrasatear
gizartean baina ezin da uka XIX.aren amaieran eta XXaren lehen herenean zer
ikusirik izan zuela herriaren entramatuan. Oso gainetik ez bada ere, apunte
batzuk eskaini nahi ditut aipatu saga horren gain.
Adan de Yarza berriak badira
arrasatear izendegian – XIX. mendekoak ditugu- Zenica abizena XVII.aren lehen
erdian aurkitzen dugu, Leintz Gatzagatik iritsia. Gauza da, Manuel Zenika
Urkizu arrasatearra ezkondu zela Maria Frantziska Barrutia Ugarte
herrikidearekin 1695ean. Barrutia-Etxagibel eta Barrutia-Salinas maiorazkoetako
oinordekoa zen Maria Frantziska. Besteak beste, Udala auzoko “Palacio” baserria
eta Arrasateko Errebaleko jauretxea egokitu zitzaion herentzian.
Hari horretatik tiraka,
1808ko maiatzera
heltzen gara,
egun hartan ezkondu baitzen Bilboko katedralean Ramona Maria Zenika Gastañaduy -Zenika sendiaren maiorazkoetako titularra- Fernando
Adan de Yarza Barbatxanorekin. Lekeitiarra zen Fernando, baina gurasoak
Arrasaten ezkondu ziren. Bagenuen, beraz, adan de yarzatarrak Arrasateko sendirik
ospetsuenetako batekin gurutzatzen dira eta hortik azalduko zaizkigu sendiko
kideak modu normalean herriaren historian. Ehun eta hogeita bost urtez luzatuko
da yarzatarren eragina Arrasaten, hiru belaunalditako kideak ezagunak egin
zirelarik.
 |
| Adan de Yarzatarren Zubieta jauregia, Lekeition |
Fernando eta Ramonaren seme Carlos Adan de Yarza
Zenika izan zen sendi horretako lehen pertsonaia Arrasateko Beheko Portalaren
(Portaloi) aurreko etxean euren etxean denboraldiak eman zituena. Bizkaiko
lurretan
oso ezaguna – Bilboko alkate izatera heldu zen, 1856/58 urteetan, eta
Bizkaiko Diputatu Nagusi ordea 1846ko hauteskundeetan eta Diputatu Nagusia
1854koetan.
 |
| Carlos Adan de Yarzaren sinadura |
Hain justu, 1854an bertan eskatu zuen Arrasateko
udaletxean, berak Lekeitioko Zubieta bere jauregitik ekarritako zuhaitz mota
desberdinak Santa Barbara parkean landatzea. Miguel Madinabeitia kronistak
honela idatzi zuen 1886an Euskal Erria aldizkarian:
“El magnífico cedro de la cima de Santa Bárbara,
procedente del palacio de Zubieta en Lequeitio, fue traído por su dueño D.
Carlos Adan de Yarza, descendiente por línea materna de este pueblo y plantado
el año 1854”
Carlos
Adan de Yarza izan zen Zubietako bere lorategietan pinu insignis delako zuhaitz
espeziea sartu zuena, aurreneko aldiz hego Euskal Herrian.Lan horrekin Carlosen seme batek - Mariok- segitu zuen, pinu insignisa Euskal Herri osora hedatuz.
Arrasaterekin erlazionatutako sendi lerro horren
bigarren pertsonaia Ramon Adan de Yarza
Torre de
Legerika dugu. Carlosen semea zen, 1848an jaio zen Bilbon eta Arrasaten hil zen
1917ko urtarrilaren 25ean.
 |
| Ramón Adan de Yarza |
Ramon oso geologo
ospetsua izan zen estatu mailan. Meatzetako Injinerua zen eta geologia maite
zuen. Madrileko Meatzetako Injineruen Ikastetxe Nagusian katedradun izendatu
zuten 1905ean. Baina 1910ean baja eskatu zuen eta Arrasate eta Lekeitioko bere
etxeetan eman zituen hil arteko urteak.
Ramonenak dira zenbait liburu interesgarri, besteak beste “Lecciones de geología” y “Lecciones de yacimientos metalíferos” tituludunak.
Baina horien gainetik daude, Espainiako Mapa Geologikoaren Batzordetik heldu
zitzaion enkarguz osatutako “Mapa Geológico de España” bildumari dagozkion
“Descripción
física y geológica de la
Hiru liburu horiek oinarrizkoak
izan ziren urtetan – eta oraindik gaur egun ere erreferenteak ditugu- euskal
geologiari buruzko ikerketa lanetarako. Arrasateko bere etxetik lan mordo bat
egin zuen eta sakon
aztertu zituen inguruko bazterrak, bere lan zientifikoetan
islatu ahal izateko.
 |
| Udalaitz eta Mururen erliebe geologikoak |
Hurrengo batean itzuliko gara
sendi honetara.
Argazkiak: JMVM
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina