ASTE SANTUA ARRASATEN

Aste Santua Arrasaten, 1889an, Portaloian

Iristen ari zaizkigu Aste Santuko jaiak eta honez gero askok erreserbatuta daukate lurralde epelagoetako hoteleko gela, astebeteko oporraldia emateko irrikan. Beste asko, inoiz baino gehiago nonbait, denok dakizkigun arrazoiak tarteko, herrian bertan geratuko dira. “Hemen ere ongi ibil daiteke”  entzungo diegu batzuei, beren hitzetan konbentzimendu larregirik  ohartuko ez zaien arren.

Bada, egia da hemen ere ongi eman daitekeela oporretako atsedena eta gure inguruko bazterrak ezagutzeko aprobetxa dezakegula aukera. Aste Santua ez da duela ehun urtekoa, ezta mende erdikoa ere. Gizartearen bilakaera etengabeak usadio diferenteren agerpena dakar eta modak gero eta etereoagoak bihurtzen dira, laburragoak.  Erdi Aroko garaikoak irudi daitezkeen arren, XX. mendearen bigarren erdialdera arte Aste Santuko ospakizun erlijiosoek arrasatear guztien beta betetzen zuten. Aurreko mendeetan izan zen bezalaxe. Gaur egungo mentalitatearekin nekez uler daitekeena.

Hilobia, 1955ean

Aste Santuko arrasatear ospakizunetako ospea apala izan da. Herritarrentzat pentsatua modu xehean emateko,  ezer berezirik gabe. Prozesioak, monumentuak, elizetako bisitak … modu xumean eratzen ziren, nabarmenkeriarik gabe. Zertxobait idatzi nuen Aste Santuko giroaz “Nire haurtzaroko Arrasate” liburuan (1) Erramu Igandean ekiten zitzaion, San Joseperainoko prozesioarekin eta Berpizkundeko Igandeko mezak ematen zion amaiera aste osoko ekintzen zerrendari.

Xehetasun aipagarriak

Ostegun arratsaldeko prozesioa (lehen argazkia)  oihal ubel batek estaliriko gurutzearekin hasten zen. Atzean zihoazkion Vera Kruzeko Kofradiaren pendoia, San Bizente Ferreren irudia, Ortu Santuko irudia ehun laranja eta ereinotzeko adaxkekin, Kristoren zigorkatzea (katxoborratxuak) irudiak, Pilatosen “Ecce homo” irudia, Kristo gurutzearekin irudia, Kristo gurutzatua irudia, Oinazetako Ama Birjinaren irudia, eta horien artean tartekatuta arrasatear kofradia desberdinen banderak eta gidoiak. Horien guztien atzetik elizako abeslariak, alkatea eta zinegotziak, erretorea eta gainerako abadeak eta eliztarrak agertzen ziren. Ortu Santuko laranjak San Jose kofradiako bi maiordomok erosten zituzten eta prozesioa amaitzean herriko pobreen atean banatzen ziren.

 

Ostiral arratsaldeko prozesioan (bigarren argazkia) protagonismoa Hilobiaren irudiak hartzen zuen. 1923ra arte San Frantziskotik ateratzen zen. Behin hilobi berria egin ondoren San Juan Bataiatzaile eliza nagusitik irteten zen, eta Maalatik zehar Etxe Txikiak, Nafarroa eta Biteri Etorbideak gaindituta berriro Erdiko Kaletik parrokiaraino iristen zen. Musika Bandak laguntzen zuen hil-doinuak jotzen, eta baita Parrokiako Abesbatzak “Stabat Mater Dolorosa” eta “Atozte pekatariak” kantatuz. Hilobiaren kargu Arrosario Santuko kofradia zegoen.

Katxoborratxuak, 1955ean

Katxoborratxuak (hirugarren argazkia) 1747an egin zituen Juan Antonio Velez de Ontañón irudiegile ospetsuak. Udalak eta eliz-kabildoak osatutako batzorde batek 165 errealen truke itundu zuen artistarekin hiru piezatako enkargua. Kristo lotuta agertzen da, bi soldaduk –bata berdez margotuta, “Pipar”, eta bestea gorriz, “Tomate”) zigorkatzen duten bitartean. San Pedro kofradiari zegokion pauso honen ardura.

Karraka

Karrakak (laugarren argazkia) Aste Santu osoan gehien atsegin genituen uneetakoa karrakak jotzen zirenekoa izaten zen. Asteazken arratsaldean, elizan iluntasuna egin ostean –teniolak- haur eta gazteek karrakak eragiteari ekiten genion, zalaparta handia sortuz. Ezagutzen dut, teniolako iluntasunaz baliaturiz, kateorratz edo inperdibleekin emakumeen gonak lotu zituena. Horretaz jabetuta, Jose Luis Iñarra erretoreak hurrengorako gogoa kendu bide zion.

Monumentuetara bisitak ziren ostegun eta ostiral santuko beste ekintza bat. Eliza desberdinetan eraikitako monumentuetan oihal zuriz estaliriko gurutzea jartzen zen, bandeja batzuek inguratuta. Bisitak sendian egiten ziren normalean, eta arrosarioko estazio bat otoiztu ondoren limosna uzten zen. Gau-gurtzaileek osteguneko gaueko 10etan ekiten zioten otoitzari eta hurrengo goizaldera arteko zaintzari.

((1)    Jose Mari Uranga historialariari ere zor dizkiot datu batzuk.