azaroa 21, 2012

EUSKARA ARRASATEKO ABADE ETXEAREN ARDATZEAN



Arrasateko Abade-etxea herriko eraikinik esanguratsuenetakoa da. Beren neurriengatik eta kokapenarengatik erraz nabarmentzen diren horietakoa daukagu. Iturriotz kalearen goiko buruan eraikia, Gazteluondoko antzinako sarrera-atetik hurbil, herriaren bilakaera sakona ezagutu du eta aldaketak Abade-etxea bera harrapatu du, hiri-premiek eraginda.

Abade-etxea XX. mendearen lehen herenean eraiki zen, Jose Joakin Arin erretorearen ekimenaz. Bera izan zen eragilerik gartsuena, garaiko arrasatear fededunen gaineko erantzukizuna euren esku zeukaten sei abadeen etxebizitza-beharrak estaltzeko. Arini zor zaio XX.ren bigarren hamarkadan giza-talde bat osatzea, etxea jasotzearen kostuari aurre egiteko. Eta berari ere egotzi behar zaio, Gasteizko eliz-barrutiko orduko gotzainarekin – Fray Zacarias Martinez- izandako negoziazioen arrakasta, proiektuan “Casa Parroquial” bezala deitutakoa martxan jartzeko.

Lantegi garrantzitsu hari ekiteko behar zen dirua arrasatear batzuek jarri zuten eta Txanboko lur sail bat erosi ondoren obrak hasi ziren. Zeintzuk izan ziren kapitalista haiek? Inoiz ez dut datu hori jakin, nahiz eta zurrumurruei kasu egin behar baldin bazaie, dirua abertzale ideologiako sendi batzuetatik etorri zen. Egia ote? Hori ezagutzerik izan ez badut ere, 1928ko urrian argitaratutako orritxo bati esker jakin badakigu, abadeen egoitza izateaz gain eraikin hark beste baldintza bat ere bete behar zuela. 


Eliz-kabildoa, 1915ean. Eserita eskuinean, Arin
Eta, hain zuzen, orri horren zati batzuen irakurketa egitera gonbidatzen dut honaino heldu den irakurlea. Orriaren goi buruan jartzen zuen: “El Cabildo Parroquial de Mondragón, a las personas, familias piadosas y entidades que tengan a bien de cooperar a la terminación de las obras de la Casa Parroquial”

Garbi dago ordurako etxea eraikitzen ari zirela. Gaur, bakar bakarrik, lehen aipatutako baldintza hura zein zen azalduko dut. Hurrengo batean uneko estualdi ekonomikoei helduko diet, zuen baimenarekin. Eta beste etenik gabe, goazen, beraz, orriko testura, ondoko zati luzeak punturik ez duenez gero patxadaz irakurtzea gomendatuta gero:

Jose Joakin Arin erretorea
“Las personas que con aprobación, bendición y plácemes del Rvmo. Prelado de la Diócesis habían proyectado construir en este pueblo una “Casa Parroquial” que sirviese de habitación a los seis sacerdotes del Cabildo Parroquial, con obligación, empero, a cambio de este beneficio, de dedicarse con especialidad a enseñar en vascuence el Catecismo y toda otra instrucción  religiosa y litúrgica conveniente para una buena formación de los niños que necesitaran aprenderlo en esta lengua (obligación que como de carácter especial y superrogatorio había que cumplirse sin perjuicio de la general que, en todo tiempo tiene el Clero, por prescripción de la Iglesia, de enseñar la Doctrina Cristiana, bien en vascuence, bien en castellano u otra lengua, conforme a los que poseen los niños y sus familias) y para cuyo fin lleva la “Casa Parroquial” un salón que también podrá ser utilizado por el Cabildo para dedicarse al trabajo de una buena educación post-escolar de los jóvenes por medio de conferencias y aun de ejercicios espirituales que se darían en el mismo salón, convirtiéndolo, en este último caso en Capilla...”

Beraz, euskara jarri zuten mahai gaineko baldintza arrasatear filantropo haiek. Eta hori jakinda, azpimarratu behar dut meritu izugarria daukala Jose Joakin Arinek gotzainaren aurrean burututako negoziazioan, Fray Zacarías Martinez euskara eta euskal kultura erlijio-kontuekin lotzearen kontra egon baitzen, euskal eliz-barrutiko buru bezala Gasteizen iraun zuen sei urteetan. Irakur ditzagun, adibide gisa, garai hartan Gasteizko Apaizgaitegi Txikiaren errektorea zen Jose Migel Barandiaranek bere egunerokoan idatzitakoak:

1927ko ekainaren 15
“Pido permiso para leer tres lecciones de folklore en San Sebastián en los primeros días de Julio. Al concedérmelo el Sr. Obispo. Fr. Zacarías Martínez Núñez me dice que hable de “nuestra España” siempre que ello venga a cuento en las conferencias que dé, pues “todos somos españoles aún cuando un loco –pues loco vivió y murió Arana Goiri- haya dicho lo contrario” Esto revela la efervescencia política en que vivimos, puesto que un Prelado no se acuerda de dar consejos de religión y sí de política. ¡Qué dolor!”

1928ko apirilaren 18
“Esta tarde se ha despedido y se ha marchado a Bilbao, para ir de allí a Santiago de Compostela su nueva sede, el Sr. Obispo... Su nacionalismo exagerado (ha sido y se ha mostrado españolista oportune e importune le ha acarreado serios disgustos y ha ocasionado algunos males a la Iglesia”

Jose Joakin Arinek, beraz,oinarrizko adreilu bat jarri zuen, Arrasateko hiritarren kontzientzian euskararen premia eraikitzeko.






iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina