 |
| Miren, ezkerrean, eta Justi ahizpak, Valentzian |
Arrasateko pilotarien
zerrenda ezin da ulertu Vasquita I
eta Vasquita II izenik gabe.
Raketistak izan ziren, goi mailakoak, eta beraien ildotik atera ziren herriaren
izena munduko frontoietara eraman zuten beste batzuk, dagoeneko txoko honetan
agertu diren Arenaza Velasco haien lehengusinak, besteak beste.
 |
| Felix eta Martina senar-emaztea |
Vasquita I eta Vasquita
II – Justina eta Maria Visitación “Miren” Arenaza Azkoaga – pilota
arrasatearrak emandako raketistarik entzutetsuenak izan genituen, batez ere
Justina. Bere garaiko onenen artean sailkatzen dira, erizle guztien
arabera.
Felix Arenaza
aretxabaletarra eta Martina Azkoaga arrasatearraren alabak izan ziren Miren eta
Justi. Ezkon-bikoteak beste alaba bat ere izan zuen, Kontxita, hamazortzi
urterekin 1935ean Madrilen hila. Bi pilotariak Arrasaten jaio ziren, 1915eko
uztailaren 2an Miren, eta 1919ko azaroaren 30ean Justi.
Mesedeetako mojekin
egin zituzten lehen ikasketak. Baina pilota sartu zen tartean … eta sendiak
erabaki garrantzitsu bat hartu zuen. Eman diezaiogun hitza Justiri, hiru
ahizpetako gazteena izan arren pilotaren munduan aurren sartu zena:
 |
| Bi ahizpak, Eugenio Abarrategi "Martinbixi"rekin |
“Niri zaletasunak berak erakutsi zidan pilotan egiten. Hasiera
hartan ez genuen raketarik eta eskuz edo palaz egiten nuen, gehien bat palaz.
Nik kirol asko egiten nuen. Zaldibarreko frontoia erabiltzen nuen, lehenik,
nire saioetarako, etxetik gertu. Gogoratzen dut Zaldibarren hiru gizon ibili
ohi zirela askotan pilotan: “Bixkai” gozogilea, Jose Añibarro Unión Cerrajerako
idazkaria eta Santiago Bastida, urtetara alkate izango zena. Oso ondo jokatzen zuten
eta haiek ikusteko ahalegin guztiak egiten nituen.
Unión Cerrajerako langileak lanetik ateratzen zirenean,
Gurea frontoira joaten ginen eta bertan “Pañero” barateruari laguntzen genion jolastu
nahi zutenei kantxa alokatzen. Hamabost zentimo kostatzen zuen saioko.
Adinkidea nuen Patri Egidazu – Real Sociedadeko jokalaria
izan zena- eta biok ibiltzen ginen “Pañero”rekin, eta gero frontoian aritzea
uzten zigun, debalde. Patrik eskuz egiten zuen baina niri gehiago gustatzen
zitzaidan pala. Eta palak Eugenio Abarrategi “Martinbixi” osabak egiten
zizkidan, arotza zen eta” (1)
Justik, gaztetxoa zen
arren, erantzukizun handiz zaintzen zuen bere prestakuntza fisikoa eta
gimnasia, mendiko ibilaldiak, korrika eta igerian egiten zuen. Ordurako,
bestalde, ordurako iritsia zen Arrasatera han eta hemengo frontoietako euskal
raketisten oihartzuna. Alaba gaztearen zaletasuna ikusita, sendiak erabaki
garrantzitsu bat hartu zuen: Madrilera joango ziren ama eta hiru alabak. Martina
amak bazuen espainiar hiriburuan izeko bat behitegi bateko jabe zena, eta
alaben etorkizuna argitzen zen bitartean izekoaren negozioan lan egin zezakeen.
Justik hamar urte zituen. Berak kontatzen du:  |
| Hamar urteko Justi, erdian lehen lerroan, 1930ean. |
“1932ko martxoaren lehenean debutatu nuen, hamabi
urterekin, Madrilen. Bi urte lehenagotik “Madrid” frontoira egunero joaten
nintzen hango kantxa garbitzera. Bi pezeta ematen zidaten. Ez nuen diruagatik
egiten, baizik eta horrek raketisten palkoan eseri eta partiduak ikusteko aukera
ematen zidalako. Eta hortik, hain zuzen, etorri zitzaidan Vasquita gaitzizena,
jendeak ez baininduen artean izenez ezagutzen eta “a ver esa vasquita” esaten
zuten”
 |
| Justiren karneta, 1934an |
Eta palkotik kantxara
jaitsi zen Justi bere abileziak erakustera. Aurki konturatu zen
Ildefonso
Anabitarte “Madrid” frontoiko intendentea Justiren balioaz eta kontratua egin
zion, hiru urte lehenago inauguratutako frontoi berrian jokatzeko. Hortxe hasi
zen Justiren kirol karrera, “Vasquita” izenordearekin. Handik gutxira Vasquita
I izatera igaro zen, Justiren
bidetik Miren ahizpa ere sartu baitzen, Vasquita II izenordearekin arituko
zena. Justik gogoratzen du:
 |
| Mirenen karneta, 1934an |
“Arropari buruz gona luze eta manga motzak eramaten
genituen. Hasieran galtzerdirik gabe jokatzen genuen. Alpargatak Arrasaten
egiten zizkiguten, Ferrerias kalean Bastidak zeukan tailerrean, bai
preserbatiboak egiten ziren toki berean. Arrasatekoak ziren alpargatarik
onenak”
 |
| Madrid frontoiko raketistak: 6 eta 8 ezkerretik Justi eta Miren |
Bi ahizpen kirol
ibilbidea batera joan zen. Madriletik Bartzelonara aldatu zen sendia, ama eta
bi ahizpa pilotariak, hirugarrena – Kontxita- Madrilen hil baitzen 1935eko
urtarrilean. Sendiaren sostengu ekonomikoa bi ahizpen esku zegoen, eta ondo
joan zitzaien, Txiki Alai frontoian asko irabazten baitzuten, bi arrasatearren jokoaren kalitatea ere
handia baitzen. Ondokoa 1935eko udazkenean albistea da, Bartzelonako El Mundo
Deportivo egunkarian, Vasquita I-ri buruz ari dena:
“… Fue una victoria brillantísima, conseguida con un
juego exhuberante y desbordante de Vasquita, que anoche tuvo su mejor actuación
en Barcelona. Su pegada, inundante, bajando, en alarde de facultades físicas a
los cuadros medios de la cancha, para entrar siempre a sotamano, anuló el
peligroso y contundente boti-voleo y la habilidad maravillosa de Aurora, y
anuló la derecha temible de Carmina.
La olímpica zaguera, agigantándose, estaba en todas
partes y no había pelota imposible para su raqueta. Cruzadas al dentro y al
ancho, rebotes largos o a la pared chica, arrimadas, cortadas, todo lo llevaba
y a todo repicaba con violencia increíble. Por eso, aunque Nati y Carmina y
Aurora hicieron un gran partido, pasaron desapercibidas a la atención del
público, que dedicó todos sus aplausos y fueron encendidamente entusiásticos a
la exhibición sorprendente y maravillosa de Vasquita”
Justiren kirol izena
ezaguna egin zen eta frontoi askotatik deitzen zuten, batzuetan partidu solte
batzuk jokatzeko bakarrik, eta Bartzelonatik joan etorria hegazkinez egiten
zuen. Luxu ikaragarria sasoi hartan!
 |
| XX, Miren, Xekun Altuna eta Justi, Bartzelonan 1940an |
Bartzelonako Txiki Alai
frontoian aritu ziren bi ahizpak urte luzez. Eta partiduetako emaitzek
laguntzen zieten kirol karreran. Ondoko albisteak – 1936ko uztailean El Mundo
Deportivon , ostera azaltzen du garbi Vasquita I-aren jokoaren maila:
“La velada de ayer en el Frontón Txiki tuvo el éxito de
público que era de prever ya que el programa era excelente: actuaban las ocho
estrellas del cuadro de raquetistas.
 |
| Bartzelonako raketistak, 1936an |
En el partido de campeonato lo sobresaliente volvió a ser
la actuación de Vasquita, que definitivamente enganchada hizo brillante
exhibición de su juego, un juego que por su anchura, soltura y plasticismo
ambidiestro pregona su procedencia de la clásica escuela vasca. No nos
atrevemos a decir que Vasquita sea la que más juega a la pelota de las
señoritas que forman el cuadro del Txiki, pero sí que ella es la mejor o con
mejor estilo juega”
 |
| Miren, 1936an Bartzelonan |
Erizlearen idatzia ez
zen txantxetakoa Txiki Alai frontoian raketista ugari ari baitzen lanean,
ziurrenik estatuko emakume pilotari gehienarekin. Kontuan eduki behar da
espainiar gerra zela eta Bartzelonara bildu ziren profesionalak, giro aparta
sortuz. Frontoia jendez gainezka egoten zen. Gerra amaituta eta Espainiako
Pilota Federazioa sortzen denean Miren
eta Justi ahizpek pilotan segitzeko baimena jasotzen dute, zegokien karneta
eskuratuz. Urtero berriztatu behar zuten baimena. Federaziotik emakumeei
zailtasunak ipintzen zizkieten pilotan aritzeko, “emakumeen tokia etxea da”
leloarekin.
 |
| Justiren lehen fitxa, Federazioan |
Zailtasun guztien
gainetik bi ahizpak partidu asko jokatu zuten frontoi desberdinetan. Eta
Valentzia, Sevilla, Madrid,… Arrasateko trinketean, Gurean erakutsi zuten euren
trebezia. Urte politak izan ziren, giro sozial eta politikoa bestelakoa zuten
arren. Justik kontatzen zuen:
“Giro berezian mugitzen ginen. Frontoietan,
ikusleengandik gauza gogorrak entzun behar izaten geneituen, dirua jokoan
jartzen duenak edozertarako eskubidea duela pentsatzen du-eta"
 |
| Pilotarien agurra Justiri, 1943an |
Vasquita I 1943an
erretiratu zen, hasiak zituen ikasketekin jarraitzeko. Erizain egin zen,
fisioterapia eta podologian espezializatuz, eta erretiratu arte Arrasaten
ihardun zuen. Vasquita II-k ere erretiro profesionalaren bidea hartu zuen,
Enrike Stegmeierrekin 1945ean ezkontzeko.
Vasquita I eta Vasquita
II. Justi eta Miren Arenaza Azkoaga ahizpak. Raketista moduan egindako bizitzaz galdetzen
zitzaionean, Justik erantzuten zuen:
 |
| Mirenen ezkontza eguna, 1945ean |
“Berriz jaiotzeko aukera izango banu, gauza bera egingo
nuke. Oroitzapen onak ditut, batez ere ezagutu dudan jendearen gainekoak”
Justi Vasquita I, 2000ko
urtarrilaren 7an hil zen. Miren Vasquita II, berriz, 2003ko martxoaren 9an.
Biak ditugu Arrasateko pilotaren historiako protagonistak, berezko merituz.
 |
| Justi, Euskal Pilotarien Batzarrak eskainitako omenaldian, 1992an |
(1) Justiren adierazpenak “Euskal Pilotarien Batzarra”k
1992an argitaratutako aldizkaritik daude atera.
Artikuluaren gaztelerazko itzulpena dago eskuragai: JON STEGMEIERen gaztelerazko itzulpena
Argazkiak: Stegmeier Arenaza sendia, Euskal Pilotarien Batzarra aldizkaria eta Wikipedia
ARRASATEKO RAKETISTEI BURUZ GEHIAGO:
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina