EUSKAL ALBISTEAK ARRASATETIK, 1930ean

Euskal prentsa egituratua XX. mendeko errealitatea da. Eta horren adibiderik adierazgarriena ez bada ere – erdaraz agertzen zelako, gehien bat, euskarazko atal batekin- Donostiako “El dia” dugu (1930-36) euskal kazetaritzaren plataforma bat. Jose Ariztimuño “Aitzol” izan zen egunkari horren eragilerik nabarmenena eta halaber euskarazko atalaren bultzagilea.

Arrasatetik ateratako euskarazko albisteak oso urriak dira XX. mendearen aurreneko hiru laurdenetan. Baina izan ziren euskaltzale batzuk horretan ahalegindu zirenak, borondate osoa ipini zutelarik ahaleginean, emaitza urria izango zela bazekiten arren. 

“El día” egunkariak, 1930eko ekainaren 15eko edizioan, Arrasateko albiste batzuk eman zituen. “Udalaitz” izenpean idazten zuen arrasatearra zen egunkariko kronika egilea eta nahiz eta ziur ezin dudan esan, apustu egingo nuke Peli Ugalde edo Juan Mari Zaitegi ez liratekeela oso urruti egongo. Irakur dezagun egun hartako kronika: 

“Ikasle azkarrak.- Lasa´tar Joseba eta Bitoria´tar Anton mutil gaztiak bukatu dituzte “perito industrial”tzarako ikaskizunak. Beren maixu izan dute emengo Laffitte jauna eta aztertu edo esamiñau dituzte Bergara´ko Langintza-Ikastola´n. Zorionak.

Baita ere ikaskizun orretan aurrera duaz, beste batzuen arian, gure lagun Zeziaga ´tar Joseba, Balerdi´tar Andoni, Markaide´tar Juli eta Murgoitio ´tar Kepa.

Ongi etorri.-  Gudaritzatik egun batzuk igaroten etorri´ta emen ikusi dogu gure lagun on Aritzabaleta´tar Paul. Baita ere emen agurtu dogu Berastegiko irakasle eta erri onetako seme dan Azpiazu´tar Eli.

Lan barik.- Emengo ola baten lanian ari ziran 40´renbat erbesteko langille kalera bialdu ditue eurak egiten zuten lana amaitu zaiotenian. Langilliak diran aldetik errukie diet.

Pelota-partidua.- Datorren larunbatian, diñue jokatuko dala erri onetan partidu bat Zabala eta Mondragones´ak Irureta ta Artazo´ren aurka.

Ori ondo dago.- Emengo neskatilla eder eta lirain batzuk egin dituzte lazo batzuk emen Sanjuanetan egingo dan txirrindularien zinta-laisterketarako, eta eurak daruen itzak euskeraz dagoz. Gora zuek neskatillok!

Egualdia.- Emengo gizon bien artian egiñik dago apustu bat il onetan ezetz eiñ egun bitan erreskadan ateri, eta len barre egiten bagenion oraiñ guk be aren alde egingo genuke.

Au dek ill euditsua!” 

Behintzat, jakin badakigu duela 83 urteko eguraldiak ere begitarte  euritsua azaldu zuela. Eta herriko neskak sanjuanetarako euskarazko esloganak prestatu zituztela. Aurtengo  “Jaixetan EgiSu”aren antzerakoak izango al ziren? Bestalde, albisteen estiloak ez gaitu harritu behar. Kronika egileak albistea emateaz gain bere sentimendua ere jartzen du hitzetan: kanporatutako langileei erruki diela dio.   

 

Hil berdinaren 24an, San Juan egunean,  honako hau irakur zitekeen, ordukoan  “Udala-Mendi“ zelarik aukeratutako izenordea: 

“Eusko dantzak.- Erri ontako Circulo Tradicionalista eta Eusko Gaztedia batzokietan makil eta ezpata dantza ikasten gogor diardue gaztiak. Erakusle dira Agirre´tar Errapel eta Iturbe´tar Luka. Zorionak erakusle eta ikasliai, eta jarraitu ortik.

 

Aita Martin´en itzaldiak.- Josu Biotzaren iru urreneko itzaldiak Karmeldar izlari bikaiñ onek egiten dituenak errixak poz pozik entzuten ditu.

Eriotza.- Geixorik ille bi inguru egon ondoren ludi oni betiko agur egin dotzo 25 urtekin Zeziaga´tar Ane neskatil gaztiak (Goian Bego) Atsekabian laguntzen dotzagu bere ama ta gañetiko sendi danari.

Euskel izenak.-  Arregi´tar Tiburtzi´ri lengo iru mutiko ederren ondoren, Jaunak alaba eder bat bialdu dotzo, eta euskal izenakin ugutzau dau Miren Elixabete Amaia. Zorionak.

Aldantzia.- Banco Vizcaya´k bere erri ontako ordezko etxia Resusta kaletik Ferrerias kalera aldatu dau, eta guztiz txukun jarri du, diru etxe bateri dagokion gorengo mallan. Diru eruantzaliak badakitzue ba eta gorde asko.

Agurtu.- Otxandixo´tik etorrita Sanpedro´tar Miren. Baita emen egonda, Orue´tar Lorenzo apaiz jaun agurgarria ere” 

“Udala-Mendi” izenpetzaileak, umoretsu bere ihardunean, aholkuak ematen zien arrasatearrei, dirua aurrezteko. Detailetxoa.