SOLA ARRASATEARRA. GOI KALIFORNIAKO AZKEN GOBERNADOREA (3tik bigarrena)

Monterrey, 1820 inguruan

Aurreko batean ikusten genuen Arrasateko Pablo Vicente Sola Arrizabalaga Goi Kaliforniako azken gobernadorea izan zela 1815-1822 urteetan, bere egoitza Monterrey hirian zuela. Eta gaiarekin segitzen dut, beti Asun Garikano idazle eta ikerlariaren eskutik. Bera dugu Sola arrasatear sendiaren kide horren gaineko datuen biltzailea eta berari luzatzen diot eskerrona.

Oraingoan, Pablo Vicentek gobernadore bezala emandako urrats batzuk, hartutako zenbait erabaki eta arrasatearraren gaineko iritziak ezagutuko ditugu.

Bere karguan zen jadanik Pablo Vicente Sola gobernadore berria, eta fraideek kortesiazko bisita egin behar zioten Fernando VII.aren ordezkari hari. Aita Vicente de Sarria(Etxebarri, Bizkaia, 1767 - Soledad Misioa, Kalifornia, 1835) jo zuten egokiena horretarako, une horretan prefektua izateaz gain, euskal probintzietakoa zelako gobernadorea bera bezala. 

Bi fraidek lagundu zioten gobernadorearen egoitzaraino, baina Sarriak nahiago izan zuen bulegora inor gabe sartu, bere herrikidearekin bakarka hitz egiteko:

"Hala bada, saloian bakarrik sartuta, bere posizioari zegokion duintasunarekin hartua izan zen, eta hainbat konplimendu trukatu ondoren, elkarrizketa luze eta serio bat izan zuten, eta haren jarraian beste bat,

Sola arrasatearra eta euskalduna

espainiera eta euskara nahastuz, nola nagusia hala prelatua hasierako seriotasuna ahanztera bultzatu zituena. Hala, agur esaterakoan, aspaldiko lagunak balira bezala bereizi ziren elkarrengandik" (1)

Dena den, lehenengo bilera hartan giroa hain adiskidetsua izan bazen ere, gerora bien arteko harremana ez zen ona izan, ziur aski garaiko auzi politikoei buruz bat ez zetozelako, Sola liberala baitzen, eta Sarria kontserbadorea.(2) 

Frantziskotar misiolarien artean, beste inorekin baino harreman hobea izan zuen Solak Francisco Xavier de la Concepción Uria aizarnatarrarekin, hau da, garaikideek umore onagatik goraipatzen duten fraidearekin. Elkarri egiten zizkioten gutun adiskidetsuetan Uriak euskara tartekatzeko ohitura zuen.(3)

SOLA GOBERNADOREAREN ARDURAK

Lurraldea aztertzea izan zen Solaren lehenengo ardura gobernadore gisa, eta bi urteko epean alderik alde zeharkatu zuen probintzia presidio eta misio guztietara bisitak eginez. Une horretan, bi mila eta laurehunen bat zuri bizi ziren Alta Californian; misioetako indioen kopurua, berriz, hogeita bi mila ingurukoa zen.

Misioak, hemeretzi, eginahal betean ari ziren. Eliza ederrak zituzten batzuek, eta beste batzuk orduantxe ari ziren eraikitzen. Ardi eta abere taldeen kopuruak izugarri hazita zeuden, eta zaldiak hain ugarituta ezen saldo handiak akabatzea erabaki zela, larreak animalia baliagarriagoentzat uzteko. Indioak, berriz, bakean zeuden, apostata iheslari edo "jentile" batzuek abereak lapurtzeko egindako espedizioren bat gorabehera.

Presidioak, aitzitik, ohiko egoera txarrean aurkitu zituen Solak, inbasio bati aurre egiteko edo gerraontzi bakar baten aurrean defendatzeko ezgai. Berrogeita bi kanoi baino ez zeuden lurralde osoan, eta erdiek ez zuten ezertarako balio. 

Sola aurretik egon zen Borica gobernadore gasteiztarra bezala, Kaliforniako biztanleen hezkuntzaz ere arduratu zen arrasatearra. Neurri handian bere diruarekin altxatu eta mantendu zituen mutilentzako bi eskola eta neskentzako beste bat. 1817-1818ko txostenetan erregeordeari jakinarazi zionez, kolonoak edo "izaera oneko soldaduak" arduratzen ziren umeei erlijioa, irakurketa, idazketa eta kalkulua irakasteaz(4)

Nueva Españako mapa, XIX hasieran

Mutiko neofitoentzako eskolak ezartzearen garrantziaz ere ohartarazi nahi izan zuen Pablo Vicente Solak erregeordea, etorkizunean beren arrazakoen hezitzaile bihur zitezkeela eta; eta neska neofitoak hezi beharraz ere arduratu zen, guraso eta ahaideen eraginpetik ateratzeko. Baina Mexikok ez zien Solaren asmoei aurrerabiderik eman. Monterreyko eskolan Miguel Archuleta zen maisua. Haren ikasle izan ziren, esate baterako, Mariano Guadalupe Vallejo eta Juan Bautista Alvarado, Kaliforniaren historian rol garrantzitsua jokatuko zutenak.

Solak Monterreyko eskola bisitatzeko ohitura zuen, baina ikuspegi aurreratua zuen heziketa kontuez, eta ez zuen oso gogoko han ikusitakoa:

"Doktrinaz gain beste ikasketa adar interesgarri batzuk bazeudela iradoki zion Archuletari; Ripalda eta katoia eta Ama Birjinaren bederatziurrena eta santu, martiri nahiz birjinen bizitzaz gain bazirela beste liburu batzuk, irakurtzea merezi zutenak"(6)

Solak Gazeta de Méxicoren edo Espainiako 1812ko Konstituzioaren kopiak banatzen zituen ikasleen artean, edo Don Quijoterenak, eta bere liburutegia erabiltzen uzten zien ikasle zaharrenei. Beste batzuetan, ikasleak bere bulegora gonbidatu, eta ikasketei arreta eskaintzearen garrantziaz ohartarazten zituen.

SOLA GIZONAREN IZAERA

Solaren izaerari buruzko iritziak ez datoz bat, Bancroft historialariak jasotako garaikideen hitzetan ikus daitekeen bezala. Juan Bautista Alvaradok adiskidetsu, baketsu eta bihozbera zela dio, aurreko gobernadore guztiak baino heziketa eta manera hobeen jabea. Antonio María Osioren ustez, ordea, gizon harroa zen. Mariano Guadalupe Vallejok laudorioak baino ez ditu Solarentzat, José María Romerok petraltzat eta despotatzat dauka ("hombre de mal genio y despótico") eta José Canuto Borondak diziplinazalea zela aipatzen du, baina inpartziala, zuzena eta oso umezalea (7)

PABLO VICENTE SOLARI BURUZ GEHIAGO

https://txemax3.blogspot.com.es/2018/02/sola-arrasatearra-goi-kaliforniako_7.html

Argazkiak: Nueva Españako Erresuma XIX. mendearen hasieran. Egilea: Antonio García Cubas ; Monterrey, 1826-1827 Egilea: William Smyth.

;

---

(1) Osio, Antonio María: Historia de la California, 1815-1848 / ms. Calisphere: http://content.cdlib.org/.

(2)  Douglass eta Bilbao, 245-246.

(3) Solaguren, 625.

(4) Bancroft, 426,

(5) Mariano Guadalupe Vallejo (1807-1890) politiko, militar eta lur-jabe kaliforniarra izan zen. Juan Bautista Alvarado (1809-1882), Alta Californiako gobernadorea 1836tik 1837ra eta 1838tik 1842ra.

(6) Bancroft, 428-429

(7) Bancroft, 471-472.