Ekainentzat, bere egunean
Zalgo Baraxuendik |
Heriotzak ere
desberdintzen ditu giza norbanakoak. Behin hil ondoren gorpuak hartzen duen
bidea ez da berdina izaten batzuentzat eta besteentzat. Bizi izan den bitarteko
estatusari eutsi nahian, nonbait, eta betiko epailearen aurrera agertzeko nork
ahal duen neurrian prestatuta joan beharreko ustean oinarritua, ongi
apaindutako hilobiak izan dira boteretsuentzat atseden tokia, behartsuak
apaltasunik gordinenean utzi izan diren bitartean.
Aramaioko historiak
garbi erakusten du heriotzako orduko desberdintasuna, gaur hona ekarri nahi
dudan dokumentuan irakur daitekeen moduan. Idazkiaren orijinala XVI. mendekoa
da, eta egilea Fray Martín de Coscojales barakaldarra da, 1531ean jaioa.
Bizkaiko historiari buruzko zenbait gertaeraz idatzi zuen eta Aramaiora ere
heldu bide zen datuen bila. Fray Martinen testigantza idatziaren transkripzioa
“Goikoerrota” baserriraino ailegatu zen XX. mendearen lehen erdialdean, eta
zenbait historialarik eman dute ezagutzera, besteak beste, Jesus Mari Elejaldek bere “Ayer y hoy del Valle de
Aramaiona” liburu ederrean. Nik erabili dudan bertsioa Joxe Letonak jaso zuen
“Goikoerrota”n bertan, baserriko semea izan zen Fray Anjelo Jauregiren egindako
kopiatik, itxura guztien arabera.¿Cómo
se enterraban los caballeros y las damas en Zalgo? Y los señores de Aramayona…” titulua daraman dokumentuak honela dio:
“Relación de cómo se
encontraron a mediados del siglo XVI los cuerpos de unos difuntos que estaban
en unos sepulcros en Zalgo de Aramayona, según escribe Fray Martín de
Coscojales, religioso agustino en el tomo 62 f. 238-6 to. de las antigüedades
de Vizcaya.
La iglesia de San Martín de
Zalgo, parroquia de Aramayona, donde el Señor es patrón, quita y pone los
Beneficiados, cómo y cuando quiere como en Solariego, y es todo suyo temporal y
espiritual: tiene el nombre de ZALGO, por el
Baraxuego gazteluaren errekreazioa |
La dama estaba vestida de lienzo con garricones, cabrichel y abantal (1) y tocas de la tierra, pero algo diferentes de los que usaban al presente en aquel valle: tenía en la cinta una rueca con lino y rocadero, y en la mano derecha un uso con su mazorca o usada que llaman; decían que este es el modo de enterrar las señoras principales de aquella tierra para significar su buena crianza.
Tiénese por cierto que fueron
señores de aquel valle; y las armas según se divisan son: unas flores de lis
mal formadas y en las puertas de la iglesia y en otras partes se hallan las
mismas. Y el Valle tiene por divisa suya una flor de lis”
Jesus Mari
Elejaldek dioenez, hilobi horiek 1592an aipatzen dira, Bermeon Juan Alonso de
Muxika Aramaioko IV Jauntxoaren heriotzan. Aramaioko udalak Zalgon eratu zuen haren
aldeko hileta elizkizuna eta oihalez estali zituen “harrizko hilobi handiak”.
Elejalde ausartu egiten da esatera hilobiak XV mende hasierakoak zirela.
Garbi dagoena da,
beraz, hilobi haiek Aramaioko Jauntxo eta beren sendikoak ehorzteko erabili
zirela. Hori bai, ongi markatuz gainerako bizikideenganako diferentzia. Beti
izan dira klaseak!
(1)
Garricon: gerriko?; Cabrichel: alkandora fina; Abantal: amantala
Argazkiak: JMVM eta erreprodukzioa (EVM)
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina