IOKIN ZAITEGI IRABAZLEA, OLERTI EGUNEAN. 1934

Laurogeita bost urte betetzen dira V Olerti Eguna ospatu zenetik,  1934ko ekainaren 10ean, Zarautzen. Jose Ariztimuño “Aitzol” euskaltzale eragilearen eskutik egiten ari ziren poesia topaketa haiek urtero eta bosgarrenera Iokin Zaitegi arrasatearrak aurkeztu zuen bere burua. 

Aspaldi idatzi nuen honetaz, “Iokin Zaitegi” nire liburuan (1981) eta orduan nioen aurreko edizioetako irabazleak Lauaxeta (1930) Lizardi (1931) Loramendi (1932) Patxi Etxebarria (1933) izan zirela. Bosgarrenean arrasatearra izan zen garailea, “Tori nire edontzia” olerkiarekin. “Haritz adarra” izan ohi zen irabazlearentzako garaikurra eta Iokin Zaitegiren etxean gogoratzen dut sariaren ikurra, jakintsu handiaren lan mahaiaren atzealdean zintzilik. Zarautzeko sariak arrasatearraren maisutasuna adierazten zuen, hitz neurtuetan Iokinek inork gutxik bezala erakutsitakoa. 

Olerkari irabazlearen gain aritu nintzen nire liburuan eta nioen moduan, “Tori nire edontzia” olerkiaren bidez artzaiek erabili ohi duten ezpelezko edontzi bat aurkeztu nahi izan zigun Zaitegik. Hainbat artzai-belaunaldik lautadako harkaitz berberetan eserita, haizto zorrotzez moldatzen joan ziren edontzia, hain zuzen. Antzinako ohiturara jo zuen arrasatearrak, gure euskal herriaren ezagugarri nabarmena erakusteko.  Egun haietan euskal prentsak Zaitegiren poesiaren inguruan zer zioen ikustera jo dut orain. Hona hemen aurkitu dudana: 

Argia astekarian Erdoizta izenpetzen zuenak idatzitakoa da ondokoa, ekainaren 17an:

“Olerki zaleok aspalditik irrikan geunden. Biotz kilika. Euskeltzaleak jasotzen diarduten esiaren bosgarren mugarri no rote? Epaileen begi zorrotzak “Tori nire edontzia” aukeratu dute. Egille Zaitegi´tar Yokin. Yesulagun gaztea. Marneffe (Belgiquetik) eusko Yesulagun erbestetuen kabitik bere edontzia igorri digu. Beraz, bigarren urtez Marneffetarrok txapeldun. Zaitegi yauna askok Zarauzko yayari esker ezagutu dute. Guk beraren olerki arnasaren berri bagendun lenagotik ere. Getxoko gudan irugarren saria eman zioten. Urretxuko olerki pitxiak dakarzkin gutun berrian ere beraren izena ageri da…

Euskaldun utsa, baña klasikoetan txertatua degu Zaitegi Aba. Berez olerkari yayo bada, bere barne giroa klasikoen iturrian edanik sendatu du noski. Begizko zitzaizkiola bagenekien, Sopokelen Antigone ta Oratiren zenbait olerki euskeratuak bai dizkigu… Zaitegiren indar guztiak batera jokatu dute. Idurimena, adimena ta biotz-ondoa; bakoitza bere mallan; dagokien neurriz darabilzki. Idurimen bereki ta egitsua dager. Aren gogoa eztute leortu ikaste luzeak. Tarteka-marteka parre samur, yostanai, baña geigikerik gabe. Biotza urdin ta idurimena txuri ditu…” 

El Dia egunkarian, berriz, “Aitzol” ahaztezinak berak idatzi zuen 1934ko ekainaren 12koan: 

“Temimos que al fenecer dos de nuestros mejores vates, Lizardi y Loramendi, quedara nuestro parnaso privado de sus más excelentes cultivadores. Pero apenas ha transcurrido un año cuando han aparecido ya nuevos poetas de inspiración ardiente y fantasía original. El que con más vigor se destaca es Zaitegi, nuevo en la expresión, original en sus concepciones, lacónico de forma y vigoroso en el verso”

Ikus ditzagun, Zaitegiren “Tori nire edontzia” haren hamazortzi ahapaldietako aurreneko hiru eta azken biak:

Tori artzai-ontzi au, olerkaria!
Txatxarra izan arren, abenda-odolez
igortzia eta aren gogoaren atsez
lurrinduz baitizut nire oparia.

Aitonaren aitak asuri zun arloa;
oyanean ezpel-makilla ebaki
ta pitxi bait-litzan landu dut poliki
azaltzera noa gure lan-asmoa.

Belarra-morrozten ardia dakusgu:
bildotsen pakea begi-biotzetan
izaki, ordeka erdiko aitzetan
exeririk, aizto-utsez egin dugu.

…

Barnean asmoak irakin dagio:
gaiñeratu nitun oroipen goxoak,
ipui zarren ezti eta gogo-ikarak…
ardo zarren zilar-aparra dario.

Ikusten duzunez edontzi onetan
eusko bizikera eman nahi izan dizut:
Zure olerkien ordaiñez damatzut
edan zazun gogoz idatzi-aurrean.

Argazkiak: JMVM