EUSKAL JAIA 1964. BIDEOA

Euskal Herrian baziren aurrekariak euskal jaiei buruz. Baina iragan mendeko hirurogeietan Arrasateko giro kultural, sozial eta baita politikoak ere eskatzen zuen gure herrian halako jai berezi bat antolatzea. 

"Danbolina" karrozak bigarren saria eraman zuen

Eta herriko zenbait lagun ideiari eite ematen saiatu ziren, egundoko ezusteko goxoa eraman zutelarik. Herriko instantzia gehienetatik ideiarekin bat zetozela adierazi zitzaien eta, beraz, antolaketa lanei ekin zieten buru belarri. Koadrila, elkarte, lantegi eta hiritar arrunt mordoa jarri zen lanean, ospakizunari ahalik eta itxura onena emateko asmoz. 

Eta data bat markatu zen: 1964ko ekainaren 28. Jaiaren egitaraua San Juaneko programa ofizialean sartu zen, Fiesta Vasca izenarekin.

Kolore askotako aldarrikapena izango zenaren gaineko ilusioak zenbait hilabete lehenagotik piztu zuen garra arrasatear gizartean eta herritarren artean aspaldi ez bezalako lankidetza izpiritua nagusitu zen. Bazirudien arrasatearrak gogo biziz ari zirela ohiko giro gris harekin amaitzeko. Diktadurak itotako ametsak dantzan jartzeko aukera izan zitekeen euskal jaia eta herritarrak prest agertu ziren. 

Jose Mari Ugalde "Larguito"k dioenez,

“Lankidetza eta elkarkidetzak gora jo zuten jai hura antolatzeko. Materialak behar genituen, adibidez, karrozak egiteko eta Unión Cerrajeratik hasita, herriko lantegiak modu positiboz erantzun zuten. Materialak ez ezik, instalazioak ere erabili ahal izan genituen kasu askotan gure lanetarako. Adibidez, Unión Cerrajeran Arantza Alberdiren bitartez Camilo Basterretxea zuzendari nagusiarenganaino jo genuen eta laguntza osoa jaso genuen. Karrozak preparatzeko ederto etorri zen”

Jose Luis Armendia eta Gregorio Etxabe izan ziren antolaketa batzordeko kiderik esanguratsuenak eta lagun piloa mugiarazi zuten. 

Pedro Otaduy gogoratzen du:

 “Gure karroza Etxe Zuri baserrian prestatu genuen eta danbolin erraldoi bat irudikatzen zuen. Zurezko egitura lortzeko haltzak moztu behar izan genituen baserri inguruko bazterretan. Eta ideiaren aita Jose Mari Ugalde koadrilako txistularia izan bazen ere Ramon Erizek egin zuen danbolinaren diseinua. Oso ederra geratu zitzaigun eta karrozen arteko txapelketan bigarrena atera zen … nahiz eta, gure ustez, putxerazoa izan zen, gurea kaltetuz. Baina tira, ez gara orain hasiko … ezta?” 

Egun hartako egitaraua hiru zati nagusitan banatu zen. 

Ugalde, Murgia eta Otaduy; "Danbolina" karrozakoak

Goizean kale jira jendatsua izan zen, Nafarroa Etorbideko tren geltokitik hasita. Parte hartu zuten toki askotatik iritsitako txistulariek, Zumarragako eta Donostiako Trikitixek eta Gaztelu Elexabeitiako albokariek.  Alde zaharra eta ondoko kaleetan barrena ibili ondoren, meza nagusia izan zen txistularien Alkate Soinua jo zutelarik. Durangoko Tronperri dantza taldeak Aurreskua dantzatu zuen. Jarraian dantza txapelketa izan zen herriko plazan, egundoko jendetzarekin. Epai mahaian, besteak beste, Pedro Mari Arregi, Pablo Zumelaga eta Antonio Balerdik ihardun zuten.

Goizeko 11´30etan Gurea Zineman lurralde mailako Gipuzkoako Bertsolarien Txapelketako nor gehiagoa izan zen, epai mahaian Euskaltzaindiko kide batzuek toki hartu zutelarik, Alfontso Irigoien besteak beste. Eguerdiko 12etan Angelusa otoitz egin zen eta ordu batean Juan Arzamendik zuzendutako alardea burutu zen herriko plazan, bertsolarien lana tartekatuz. Bertsolarien txapelketak arratsaldean ere jarraitu zuen Gurea zineman. 

Arratsaldeko 4´30etan ekin zitzaion hirugarren zati nagusiari dantzari guztien biribilketa erraldoiarekin, Bilboko Gaztedi eta Durangoko Tronperri taldeek herriko zenbait tokitan eskainiz euren dantzak. Eta horren ondoren, 6etan beste ikuskizun handi bat: karrozen txapelketa.

Herriko koadrilek karroza bana atera zuten. Lehen saria – 2.500 pezetakoa- eraman zuenak “Sagardotegia” irudikatu zuen. Bigarrenak “Danbolina” aurkeztu zuen eta 2.000 pezeta jaso zituen. Iruditutako estanpen artean ikusi ahal izan ziren Teodosio Goñiren istorioa, Arantzazuko Ama Birjinaren agerpena eta euskal kirolen erakusketa zabala. Karroza bakoitzak bere musika laguntzarekin desfilatu zuen. Desfilea amaitutakoan erromeria izan zen plazan eta gaueko 12etan amaiera eman zitzaion, bertara azaldutako publikoak "Agur Jaunak" abesten zuen batera. Plazako ahots gailuek lau haizeetara hedatu zituzten emozioak jotako eztarrietatik ateratako himnoaren notak. 

Joxe Murgiak ongi oroitzen du egun hartako giroa eta azpimarratzen digu:

  “Ez dut uste Arrasaten bizi izan dugunik harrez geroztik egun hartako giro atsegina. Alaitasun eta itxaropen jarioko erakustaldi handia izan zen. Handik urtebetera ere egin genuen bigarren edizioa, arrakasta handiz. Baina aurrenekoak ezustekoa eman zuen, ez baikenuen uste hain ederto erantzungo zuenik herri osoak. Duela berrogeita hamar urteko aldarrikapen sozial, kultural eta baita politikoaren islapena izan zen jai hura” 

EUSKAL JAI HAREN GAINEKO BIDEOA PRESTATU ZUEN PEDRO SOLOGAISTOA “LASO”K.  HONA HEMEN, DUELA MENDE ERDIKO JAI GIROAREN LEKUKOTASUN GISA.

Argazkiak: Pedro Otaduy, JMVM

Bideoa: Pedro Sologaistoa "Laso" (Eusko Ikaskuntza eta Lasoren sendiaren arteko hitzarmenari esker digitalizatua)

LEZE TXIKIKO GIZA BESAHEZURRA: 50 URTE AZALEAN

Besahezurra, lau angelutatik

Titulu horrekin artikulu bat publikatu berri dut Euskonews aldizkarian. Idazki horren bitartez aurkikuntzaren efemeridea gogoratu nahi izan dut, iruditzen baitzait oso garrantzitsua dela behar bezala jabetzea Jose Migel Barandiaranen lan taldearen deskubrimenduaz. 

On Jose Migel Lezetxikin

Bigarren aroko Lezetxikiko kanpainak 1956an hasi ziren eta denboraldi bakoitzean historiaurreko gizakiaren aztarnekin topo egin bazuten ere, ez zen gertatu 1964ko abuztuaren 20ra arte giza besahezurra lurpetik atera zutela. Euskal Herriko giza hezurrik zaharrena dugu, duela 250.000 urte ingurukoa izan daitekeena.

Irakur Euskonewseko artikulua:

http://www.euskonews.com/0687zbk/gaia68704eu.html

Argazkiak:

Besahezurra: Munibe aldizkaria

Lezetxiki: Jose Migel Barandiaran Fundazioa

KARLISTAK ARAMAION, 1837an

Lehen karlistadak (1833-40) gogor jo zuen Aramaion eta bere ondorioak sakon nabaritu ahal izan ziren ibarrean. Alde bateko eta besteko armadak liskar odoltsu jarraikietan sartzen ziren eta herriak pairatzen zuen ondorioa. Gora behera askoko aroa izan zen eta Aramaioko udalak denetariko presio eta aldaketak bizi behar izan zituen, orain liberala - Isabel II erreginaren aldekoekin- bihar karlista - Carlos V hautagaiarekin zeudenekin- izatera pasatuz. 

Verasteguik sinatutako dokumentua

Dokumentu bat dakart gaur hona, 1837ko apirilekoa. Ibiltzeko babesa zen, Aramaion karlistak nagusi izan ziren unekoa, eta bitxikeria bezala azaldu gura izan dut. Idazkia Aramaion bertan dago sinatua, nork eta Valentin Verastegui Arabako karlisten buruak.

Dokumentuan Verasteguik babesa ziurtatzen dio Gervasio Saenz de Sampedrori Nafarroara igaro ahal izateko. Arabako Zalditeriako Eskuadroiko kadetea zen Gervasio eta ziurrenik misio sekreturen batek eramango zuen nafar lurretara. 

 

Valentin Verastegui

Gervasio kadetea Guardian jaioa zen, 1816an, eta Casimiro Saenz de Sampedroren semea genuen. Azken hau eta Valentin Verastegui izan ziren 1833an Arabako karlisten buruzagitza eskuratu zutenak, Fernando VII hil ondoren. Biak armada absolutistan ibilita gero – 1830ean Mina jeneralaren inbasio liberala zanpatu zuten- Isabel IIaren kontra eta karlisten aldera egin zuten.

Valentin Verastegui gasteiztarra zen (1789) Prudencio Maria Verastegi zientzia gizon eta Diputatu Nagusi izandakoaren semea.  Legeak ikasi zituen Zaragozan. Napoleonen kontrako gerran aritu zen eta 1826an Arabako Diputatu Nagusia hautatu zuten. 1833ko urriaren 7an Arabako milizien buru nagusi izendatu zuen bere burua. Gasteizera sartu zen eta Don Carlos V aldarrikatu zuen errege, foruei zin eginez. Diputazioa baliogabetu zuen, Gobernuko Batzorde Nagusia sortu zuen eta bera lehendakari jarri zen. 

Lehen karlistadako egokiera hartan Arabako buru bezala aritu ondoren, 1838ko ekainean, Urizaharreko batailan, karlistak garaituak izan ziren eta ondorioz Verasteguik alde egin behar izan zuen.