ARANTZAZUKO AMA BIRJINA ARRASATEN

Elias Salaverriaren margo lana, 1924

http://www.fentmuntanyaiformacio.es

Arantzazuko Ama Birjinaren irudia Leintzeko Artzapez-barrutian zehar ibili zuten 1956ko apirilean. Hain zuzen, Arrasatera hilaren 14an heldu zen eta herritar askok errezibitu zuen, kalerik kale ibili ostean San Frantzisko Elizara eraman zutelarik, funtzio erlijiosoa burutzeko. Kontuan eduki behar da, frantziskotarrak heldu berriak zirela Arrasatera – 1954ko otsailean- eta modu nabarmenez erantzun nahi izan zioten fraideek arrasatearrek Arantzazuko Ama Birjinarekiko zuten debozioari. 

Diodan, aukera aprobetxatuz, frantziskotarrak 1582an heldu zirela lehen aldiz  Arrasatera, hain zuzen ere herriak 600 biztanle inguru zituen garaietan. Eta Mendizabalen Desamortizazioa deitu den operazioaren ondorioz, 1840ko abenduaren 31an utzi behar izan zuten fraideek euren egoitza. Diotenez, azkenetakoa izan zen Arrasateko frantziskotarren komunitatea Mendizabalen aginduei amore ematen. Eta 114 urte emango ziren ostera agertu arte.

Liburuaren azala

Ama Birjinarekiko mendetako debozioa, beraz, oso errotua zegoen arrasatearron artean. Juan Carlos Guerra historialari arrasatearrak liburu bat idatzi zuen 1890ean, “Ama Birjiña Aranzazukoaren Kondaira” tituluarekin eta bertan irakur dezakegu: 

“Ama Birjiñearen deia ongi ezagutu zuten euskaldunak eta Rodrigok Aloñan entzundako kanpaechoan soñua laster miraen aomenak zabaldu zuan erri guztietara. Bañan Oñati eta Mundrague izan ziraden lenengoak dei orri erantzuten. Nork esango leuke? Ordurarte gerra irazekian zeuden erriak elkartu ziraden, bioen artean egiñik Aranzazuko Ama Birjiñaren lenbiziko ballera edo kofradia.

http://www.fentmuntanyaiformacio.es

Urte guchi ziraden oraindikan oñatiarrak armen indarrez Mundrague ezin arturik lau aldamenetatik sua eman ziotela eta garrak eche, jauregi, eliza, guzti guztia bageztatzen zuan artean, eriotza eta lapurreta nora nai eraman zutela. Mundraguekoak ez ziraden euren chandan obeak izaten euren etsaiakin eta orain danok baturik ekin zioten indar osoakin Aranzazura bidea zabaltzen. 

Aitz bizian, mendirik mendi atara zuten orduan al zan biderik onena; emanik artarako aberatsak euren dirua, ta olagizonak, errementariak, meagilleak ta beste nekazari denak euren besoen indarra. 

Nola ez ikusi Jaungoikoaren eskua lan onetan? Nork, ez bada Ama Birjiña Aranzazukoak bildu dituan batasun zoragarrian ordurarte etsai gogorrak ziratenak? Oñatik eta Mundraguek  paketurik Aranzazura zabaldu zuten bidea izandu zan Euskal Erri guztiarentzat pakerako bidea, andisek gora igo zuten laster alde danetako euskaldunak Ama Birjinaren aurrean belaunikatzera; ordutik gero ez zan izan ez ganboarrik ez oñaztarrik, baizik guztiak euskaldun utsak. Aztu ziraden Anboto inguruko akelarrea eta Durangoko erejeak, berriturik anchiñako oitura garbiak eta sekula ilko ez dan fede egiazkoaren sinismen osoa…” 

Irudia Portaloian, pilotariek eramanda

Guerraren hitzetara joz gero, arrasatearron Ama Birjinarenganako debozioa handia zen eta haren irudia 1956an ekarri zutenean, zeremoniari  herri giro aparta eskaini nahi izan zitzaion. Horrela, Aita Garayalde fraideen buruak eskatuta, Arrasateko zenbait goi mailako pilotarik eraman zuten euren lepoetan Ama Birjinaren irudia. Argazkian ikus daitekeen bezala, lehen lerroko andak Joxe Arriaran “Arriaran II”ak eta Santi Etxebarria “Zurdo de Mondragon”ek eraman zituzten. Atze aldekoei dagokienez, ezkerrekoan Tadeo Azkarate “Mondragonés II” eta eskuinekoan- argazkian ezkutatuta- Pako Arriaran “Arriaran III” izan ziren eramaileak.  Dantzari talde batek lagundu zion kortejoari.

Joxe Arriaranen atzean ikusten dugun fraidea Aita Jose Manuel Garayalde dugu, urte luzez Arrasateko frantziskotarren nagusia izan zena.

http://www.fentmuntanyaiformacio.es

Argazkiak:  Isabel Aranburuzabala (pilotariak Portaloian);  bertan.gipuzkoakultura.net (Salaverrriren margoa)

SAN BIXENTE FERRER ASTE SANTUKO PROZESIOAN, ARRASATEN

1. argazkia

Ez dut ezer berririk agertzen, Arrasaten San Bixente Ferrerenganako egundoko debozioa izan zela azaltzean. Nire adinekook ezagutu izan dugu San Juan Bataiatzailearen parrokiako pulpitua eta zutabean iltzatutako pergamino bat,  “Aquí predicó San Vicente Ferrer” adierazten zuena. Pergaminoa 1953an jarri zuen Jose Luis Iñarra erretoreak, aurreko “En este púlpito predicó San Vicente Ferrer. Año 1408” aurreko inskripzioaren ordez. Gauza da, ez dagoela inondik ere frogatua fraide balentziarra Arrasatera inoiz iritsi zenik, nahiz eta Esteban de Garibayk (1533-1599) horrela idatzi zuen. Gogora dezagun Garibayri zor diogun Arrasateko errefraua: “Fray Vicente esala, fedea sina liçala”  

Baina santuarenganako debozioa hedatu egin zen arrasatearron artean, eta Jose Mari Uranga historialariak dioenez, Arrasateko parrokiako San Bixente Ferreren irudia 1723koa da, hain justu urte hartako Erramu Igandean jarri baitzen, eta Vera Cruz edo – arrasatear moduan, San Migel Haundi- Kofradia izan zen eragilea. Kofradia horren  kontu liburuan irakur daiteke, 103 orrian:

“Cofradía del Arcangel Sant Miguel, patrón y abogado de esta dicha Cofradía, fundada e instituída por el bien abenturado Señor Sant Vicente, de la orden de los predicadores y natural de la mui noble ciudad de Balencia… el cual vino a esta villa de Mondragón cerca del año 1408…” 

Testu hori 1562ko beste baten kopia da.

2. argazkia

San Bixente Ferreren irudia, beraz, San Migel Haundi Kofradiak ateratzen zuen Ostegun Santuko prozesioan. Pausoa lau lagunen artean eramaten zuten eta 1956ra arte horiek kapa ireki eta zabal batekin zihoazen jantzita. Kapaz ere jantzitako beste lau kofradiakidek, kandela banarekin eskuan, eta kofradiako gidoia daraman lehen maiordomoa buru dutelarik, Ostegun Santuko arratsaldean sermoia egingo duen predikatzaileari laguntzen zioten, prozesioko lehen ilaran. 

Behin elizara sartuz gero, kandelak piztuta zeramatzaten kofradiakideek sakristiatik pulpituraino laguntzen zioten sermolariari. Sermoi tokiko oinera helduta, eta ohiturari jarraiki, San Bixentek zapaldutako eskaileraren lehen harmailari egiten zion sermolariak muin, maiordomoak erakutsitako puntuan. Sermoia amaituta itzuli egiten ziren sakristiara, zeremonial berdintsuarekin.

Elizak 1956an aldaketak sartu zituen liturgian eta data hartatik prozesioa Ostiral Santuko goizera pasatu zen. Eta kapak eta sakristiatik pulpiturainoko kofradiakideen joan etorriak desagertu egin ziren betiko.

Argazkietako oinak:

   1.argazkian: Lehen planoko irudia San Bixente Ferrer da. Pausoa daramaten anderoak, berriz, eskuinetik  ezkerrera lehen lerroan  Felix eta Pedro Amozarrain ditugu eta atzean Segundo Amozarrain. Bigarren irudia ere badator, Olibondoetako Ortuari dagokiona. Eta Portaloitik behera katxoborratxoetako pausoa ageri da.

  2.argazkian: Iturriotz kaletik behera doa prozesioa. San Bixente Ferrerren pausoa Arana eta Martinez (lehen lerroan) eta Egiara (bigarrenean) daramate. Oso pertsonaia ezagunak agertzen dira argazkian: Adolfo “Txapas” Gonzalez postaria, Joxe Aiala, Balendin Letona, Mariano Azkarate "Zelaitxo", Julito Markaide, besteak beste.

Argazkiak: Isabel Aranburuzabala

Aste Santuari buruz gehiago:

 http://txemax3.blogspot.com.es/2013/03/aste-santua-arrasaten.html

 

ARAMAIOKO ASTE SANTUKO SERMOIAK, XIXan

Aste Santuko prozesioa Aramaion, 1955ean

Eliza eta aginte zibila eskutik helduta joan dira mendetan eta duela gutxi arte udal kudeaketan bizitza erlijiosoari zegozkion puntuak aztertzen ziren normaltasun osoz. Gaurko honetan aurkeztu nahi dut Aramaioko Udalak 1867 urtean eztabaidatu zuen gai bat. Aste Santurako sermoilarien hautaketa noren esku zegoen ipini zuten aramaioar zinegotziek ezbaian. Udal diruarekin ordaindutako sermoiak, hain zuzen.

Ikus dezagun, beraz, 1867ko otsailaren 24ko bilkurako aktan agertzen den apuntea. Une haietan Juan Domingo de Urduña zen alkatea.

“El segundo Regidor D. José Domingo de Echave expuso que el Ayuntamiento debía disponer de proporcionar predicador para los sermones de Semana Santa, cuyos estipendios se pagan de los fondos comunes. El Sr. Alcalde Presidente dijo que no había más discusión; se levantó y salió del local diciendo que tenía que asistir a la Misa conventual en la que había predicación de la Bula de la Santa Cruzada (1)”

Aramaioko Udaletxea

Gainerako zinegotziek bilduta jarraitu zuten eta sermoilariaren gaineko puntuaren inguruan aritu ziren. Jose Domingo Etxabek planteatu zuen Gervasio Ruiz de Mazmela bigarren alkateorderen esku uztea abade egokiaren hautaketa. Eta hala onartu zen. Martxoaren 10ean beste bilera bat egin zuen udalak eta aurrekoaren akta irakurri ondoren zinegotziek ontzat eman zuten, alkatearen salbuespenarekin.

“El Sr. Alcalde Presidente manifestó que el último acuerdo se había hecho después de levantar la sesión por tener que asistir a la Misa conventual en la que hubo la predicación de la Bula de la Semana Santa y se puso a discusión si el Señor Alcalde Presidente tenía o no facultades y autorización de este Ayuntamiento para proporcionar Predicador para los sermones de la Semana Santa y demás que se costean de los fondos comunes. Hubo en el particular una mesurada discusión en la que resaltaron diferentes opiniones y en consecuencia se acordó el que cada concejal emitiese su opinión"

Alkateak adierazi zuen, tradizioz berari zegokiola abadea hautatzea eta ordurako egin zuela, hain zuzen Otxandioko Bernabe de Ozerinekin adostua baitzuen Aste Sainduko homiliak ospatzea.  Frantzisko Zabala lehen alkate ordeak zuzendu egin zion alkateari, sermoilaria hautatzeko ohitura zaharrak udalaren onespena exigitzen zuela adieraziz, eta zeukaten ez adostasunarengatik proposatu zuen sermoilaria:

 “... que sea diferente de los Presbíteros Ocerin e Iturzarra, pues aunque estos dos son dignos Predicadores, como unos quieren al primero y otros al segundo, eligiendo a otro diferente para quedar conciliada esta cuestión”

Planteamendu honek aldekoak eta kontrakoak izan zituen. Ematen ari ziren diferentziak nolabait konpondu nahian, Pedro Jose Lasaga alkate ohiak planteatu zuen orduko bileraren akta eta aurrekoa Arabako Gobernadorearengana irisaraztea, hark erabaki zezan nori zegokion sermoilariaren hautaketa. Bildutako guztiak ados agertu ziren eta hala egin zen.

Apirilaren 7an burutu zuen Udalak hurrengo bilera, eta gai zerrendan agertu zen Gobernadorearen ebazpena. Bertan zioenez, Udalari zegokion sermoilaria hautatzea, eta ez alkateari. Ondorioz, zinegotziek erabaki zuten bi alkate ordeen esku uztea aukera diferenteak aurkeztea, botorik gehien lortzen zuen abadeari eman ahal izateko Aste Sainduko sermoien ardura. Hamaika egun bakarrik geratzen zitzaizkien zinegotzi haiei betebeharrarekin kunplitzeko.

=======..======

(1) Bulden artekorik garrantzitsuenetakoa izan zen. Haren bitartez, pribilegio, mesede eta indultuak ematen ziren, hori bai, interesatuak ongi ordainduz gero. Dirua, gehien bat, infidelen kontrako gerra finantzatzeko erabiltzen zen. Geroago, kultuaren gastuak eta karitatea ordaintzeko diru iturria bilakatu zen.