BERNABE BEREZIBAR: EUSKARAREN LANGILEA

Arrasateko historia hurbileko euskaltzalerik sutsuenetarikoa izan genuen Bernabe Berezibar Lizarralde. Sutsu eta eragilea, euskal esparrua eremu idor zabala

Bernabe Berezibar

zeneko garaietan Berezibar izan baitzen behin eta berriz euskararen aldeko mugimenduetan aritu zena. Gehiengoaren utzikeriak jazarri zion urtetan eta lan isilean ihardun behar izan zuen, begi luze arriskutsuetatik kanpo geratzeko. Hogeita hamar urte baino gehiago eman dira Bernabe hil zenetik eta ondoko lerroak idaztera jarri naiz belaunaldi berriek, gutxienez, haren berri izan dezaten. Badakit ez dela kitatuko, inondik ere, gizon apal harekiko herriko euskalgintzaren zor morala, Bernabe Berezibarren izenak tokia ongi merezia baitu euskaltzale arrasatearren zerrendan. 

San Bernabe egunean – ekainaren 11an-  jaio zen, 1912an Asube baserrian. Eta San Bernabe egunean hil zen,  1985ean. Aita arrasatearra eta ama antzuolatarra zituen. Lehen ikasketak Arrasateko eskola zaharrean eman zituen baina, garaiko estiloari jarraiki aurki hartu zuen komenturako bidea. Bernabe kaputxinoek eraman zuten Altsasura eta hango nobiziotegian ikasi zuen, harik eta Lekarozera aldatu arte. Baina, hainbatetan bezala, Bernabe ez bide zen jaio bizitza erlijiosorako eta Arrasatera itzuli zen. 

Fraide izateko ikasten ari zen bitartean gertatu zitzaioneuskara ia-ia ahazteraino eraman zuela. Horretan ez zen orijinala izan, urte batzuk lehenago gauza berdina jazo baitzitzaion Juan Arana “Loramendi”ri, Altsasuko komentuan bertan. Bertako diziplinak eta fraideen euskararekiko gutxiespenak modu negatiboan eragin bide zuten Berezibar gaztearen berezko hizkuntzan. Eta “Loramendi”ri bezala, behin ama joan zitzaion Bernaberi Altsasura  bisitan … eta ia-ia ez ziren elkar ulertzeko gai izan. Botoak egin ei zituen egun hartan Bernabek euskara berreskuratuko zuela. Eta bete egin zuen promesa. 

Komentua utzita, Arrasaten lanean hasi zen, lehenik Iberdueroko bulegoan eta handik gutxira Unión Cerrajeran. Bertan jubilatu zen, 1976an. Maria Basilisa Uriarte Murgiondo ozetarrarekin ezkondu zen 1945ean eta hiru seme-alaba izan zituen bikoteak: Maria Jesus, Juan Luis eta Balendin. Sendia San Josepe ondoko Ibai Alde etxean bizi izan zen. 

Emazteak denda txiki bat zeukan Erdiko Kalean eta Bernabek aprobetxatu zuen dendaren atzealdea euskarazko klaseak emateko. Berrogeita hamarrenetako azken urteak ziren. Arriskutsuak, toki askotatik, batez ere abertzale nazionalista bezala fitxatua zegoen pertsonarentzat.

Hastapen apalak izan zituen irakaskintzan eta Berezibarrek berak prestatu behar izan zituen apunteak ikasleei irakasteko. Liburuen artean, gehien bat, gerra aurreko argitalpenak ziren, batez ere Ixaka Lopez Mendizabalenak.

Frantziskotarren iristearekin, 1955ean, Berezibarrek klaseak emateko lekua aldatu zuen eta Aita Demetrio Garmendia euskaltzale berrobitarrarekin batera eskaintza zabalagoa egin zen San Frantzisko komentuko geletatik. Zeruko Argia erabiltzen zuten irakurgaiak hautatzeko. Orduantxe -1965- sortu zuen Jon Oñatibiak bere Irrati Metodoa eta Bernabe ahalegindu zen metodologia berritzailearekin aurrera egiten. Hiru urte geroago, 1968, Danok Elkartea jaio zen eta euskararen eskaintza Gau Eskolara igaro zen, gehien bat. Han ere aritu zen Bernabe, poliki-poliki prestatzen ari ziren beste irakasle batzuekin batera. 

“Loramendi” idazlearen omenezko ekitaldian -1959ko

Ezkerrean Bernabe, Arestirekin, Bedoñan 1959an

irailaren 20an- esku zuzena hartu zuen Berezibarrek antolakuntza lanetan. Omenaldi hartan, milaka euskaltzaleren aurrean, Antonio Arrue euskaltzainak hitzaldia egin zuen eta Basarri eta Lizaso bertsolariek ere parte hartu zuten. Egunerako ireki zen elerti norgehiagoketan, bestalde, Gabriel Aresti bere “Maldan behera” olerkiarekin suertatu zen garaile, Bitoriano Gandiagaren aurretik.
 

Bestalde, euskararen gaineko grinak mugitzen zituen hainbat euskaltzale ezagutu zituen Bernabek.  Klaseez gain, Bernaberen andrearen denda atzealde txiki hartan jasotzen zituen euskararekin konprometituta zebiltzanen bisitak. Eta guztietatik gehien atsegin zituenak Juan San Martin euskaltzainarenak ziren. San Martinekin adiskidetasun estua egitera heldu zen eta eibartarrak bideratu zuen arrasatearra euskalgintzaren goragoko dimentsiotara. 

 Arantzazuko taldekide batzuk

San Martinen eskutik, Bernabe Berezibarrek parte hartu zuen 1968an Euskaltzaindiak antolatutako Arantzazuko Batzarrean, euskararen hizkuntza-normalizazioko bidean irekitako lan jardunetan. Berrogei bat euskaltzalek , Koldo Mitxelenaren gidaritzapean, lehen urratsak eman zituzten, ordudanik euskara batua deitua izan den hizkuntza idatziaren zutabe nagusia eraikitzeko. 

Juan San Martin

Anaitasuna aldizkariak 1970ean “Batasunaren Kutxa” tituluko liburua kaleratu zuen. Bilera bat izan zen urte hartako abuztuan Eibarren eta beste bi arrasatearrekin batera – Xabier Zubizarreta eta Eduardo Larreategi- Bernabe Berezibar daukagu liburu hari babesa eman ziotenetakoa. Mitxelena, Aresti,Torrealdai, Lizundia, San Martin, Txillardegi eta gisa horretako euskalariak agertzen dira zerrenda hartan. 

Aipatu dut Zeruko Argia aldizkaria, Bernabek irakurgai aproposak hautatzeko erabiltzen zuena. Astekariaz bere iritziak eta herriko albisteak plazaratzeko ere baliatu zen gure gaurko protagonista eta bere artikuluak eskaini zituen maiz, 1973ra arte. Zerabilen gaitzizena “Asubeko” genuen. Inork gutxik zekien Arrasaten nor ezkutatzen zen izenorde haren atzean. Handik urtebetera hartu nion nik erreleboa Zeruko Argian, modu berdintsuan katakunbetetatik aritzeko.

Begiluze salatarien arriskuari aurre egin behar izan zion beti Berezibarrek eta guztietan ez zen ondo atera. Euskal Jaia ospatu zen lehen aldiz 1964an eta istilu batzuk izan zirelako aitzakiarekin gobernadore zibilak isun ekonomikoa jarri zion Bernaberi: 5.000 pezeta. Errekurritu zuen arren, hileko soldata baino altuagoa zen diru kopuru hura ordaindu behar izan zuen, zintzo-zintzo. 

Bernabe Berezibar 1985eko ekainaren 11an hil zen. San Bernabe eguna genuen. Gorputz osoko euskaltzale arrasatearraren bizia itzali zen,  73 urte betetzen zituen egun hartan.

Argazkiak: JMVM

LA CONDESITA

Monterron atzealdea, grabatua. 1930

Galdetzen zidaten lehengoan ba ote nekien ezer “La condesita”, Monterron kondeen alabaz. Ez naiz aristokrazian aditu baina nire apunteetan baditut datu batzuk harekin erlazionatuta eta, beraz, honatx emakume haren zenbait zertzelada. 

Arrasaten ezagun egin ziren azken kondeen alaba nagusiari esaten genion “La condesita” iragan mendeko berrogeitamarretan. Konde horiek izan ziren 1983an Arrasateko Udalari jauregia saldu ziotenak. Haiek ziren, Maria Rosario Aranguren Palacio arrasatearra– kondesa- eta Miguel Alejandro Fernández-Rivera Gómez kubatarra, kontsortea. Alaba nagusia, beraz,  Ana María Fernández-Rivera Aranguren genuen, Madrilen jaioa 1950eko martxoaren 10ean.  

Arrasaten ematen zituen udako oporretatik aparte Ana Maria gazteak ez zuen beste harremanik izan herriarekin. Baina Monterron jauregia erabili zuen sendiak neskatilaren lehen jaun hartzea egiteko eta baita ezkontzako zeremonia ere ospatzeko.

Ondoko argazki batean ikus daiteke jaun hartzeko egunaren une bat. Balkoian agertuta, gonbidatuek lagun, neskatilak bere oinetan zituen herriko umeteriari goxokiak jaurtitzen dizkio, gonbidatuen algara eta txaloen artean. Hori 1957ko abuztuaren 27an gertatu zen, Zarugalde kaleko jai egunean, San Agustin, alegia. 

Jaun hartzea, 57-08-27

Aita Santuaren eta Monterron etxeko kaperaua zen Fidel Herrero gotzainak eman zuen meza eta herriko frantziskotarren tipleek zenbait motete kantatu zituzten. Zeremonia amaitzean lorategian bazkaria zerbitzatu zen, Urizar jatetxeak atondua. Bazkarian zehar udal txistulariek pieza batzuk interpretatu zituzten. Bazkalondokoetan, Gasteizko Txirinbil euskal dantza taldeak saio bat eskaini zien bertaratutakoei. 

Arrasatera egun hartan espresuki iritsitako markes, konde, eta abar luzeaz gain, zenbait herritar ere izan ziren gonbidatuta, besteak beste, Mariano Briones medikua, Jose Maria Marco Garmendia notarioa, Santiago Bastida alkate ohia eta Jose Añibarro UCEMeko idazkari nagusia. 

Jauzi luze bat egin behar dugu “La condesita”ren gaineko albiste gehiago aurkitzeko. Eta hori 1976ko ekainaren 5ean izan zen. Egun hartan kondeen alaba Alberto Adrian Alejo Sierra kubatarrarekin ezkondu zen Monterron jauregiko kaperan. Senargaia Ameriketako Estatu Batuen Floridan bizi zen, Tanpan hain zuzen. Justo Perez de Urbel, Valle de los Caidoseko abate eta Francoren gorteetako prokuradoreak zuzendu zuen zeremonia. Gizarte-oihartzunetako kronikek diotenez: 

“La novia lucía bonito vestido de organza natural y en el tocado velo de encaje antiguo sujeto por valiosa corona condal de perlas, rubies y esmeraldas. Se adornaba con “pendentil” regalo de Felipe IV a sus antepasados, cuando estuvo de paso en Mondragón en 1648, con motivo de la boda de la infanta doña Maria Teresa con Luis XIV de Francia” 

Arrasateko ezkontza baino egun batzuk lehenago, kondeek errezepzio bat eman zuten Madrileko euren egoitzan, bost ehun bat gonbidaturekin. 

La Condesitaren eskela

Ezkonberriak AEBetara joan ziren bizitzera. Tanpan ipini zuten euren etxea. 
Zoritxarrez, 1977ko maitzaren 18an Ana Maria hil egin zen Tampan bertan, auto istripu batez. Hogeita zazpi urte zituen. 

Monterron konterriaren oinordekoa zenez gero, titulua Blanca ahizpa gazteari egokitu zitzaion. Horixe, labur bilduta, Ana María Fernández-Rivera Aranguren “La condesita”ren bizitza ibilbidearen zatitxo bat, Arrasaterekin lotua.

Argazkiak: JMVM

 

ARRASATEKO SAN ISIDROREN HIMNOA

Musakolako San Isidro

Jose Luis Iñarra, Arrasateko  parrokoa izateaz gain gizakume eragilea izan zen eta kulturan irradiatu zuen batez ere bere herri kontzientzia eta jakitea.

San Isidro jaiak ospatzera goazenean, gogora ekarri nahi dut Iñarrak sorraraziko santuaren himnoa, "San Isidroren eresia" Oraindik musakolatar askok oroitzen dituzten bertsoak ditugu ondokoak. Aurten San Isidroko elizan abestuko diren ez dakidan arren, ziur esan daiteke auzoko ugariren baitan daudela. Bertsoak Manuel Lekuona oiartzuarrarekin batera idatzi zituen.

Manuel Lekuona

Lekuona eta Iñarra herrikideak genituen, erdi senide gainera, eta On Manuel bigarrenaren irakaslea izan zen Gasteizko Apaiztegian. Adiskidetasun handia izan zuten eta Lekuona Arrasatera etortzen zen guztietan Iñarraren etxean lojatzen zen.

“Gure zaindari Isidro deuna, 

arren gure alde otoi Jainkoari. 
Udalaitzeko mendi sendoak 
sakon dauzka sustraiak. 
Sakon sakonago sinistez
euskal kristauak bere zainak.
Ludi onetan sinismen gabe
gauzik onena aizuna.
Sinismen zoruna,
maiteren deguna,
eutsi daiogun berari 
Isidro dala gidari”

  

Musika, berriz, Aita Donostiak jasotako herri doinu batekin egin zen. Eta aurreneko aldiz 1945eko maiatzaren 15ean abestu zen, hain justu San Isidrori eskainitako eliza Jose Luis Iñarrak inauguratu zuen egun berean.

Argazkiak: JMVM, Euskomedia (Lekuona)
 

MUSAKOLA-ZIGARROLARI buruz gehiago:

https://txemax3.blogspot.com/2023/03/musakola-zigarrola-istorioak.html